Το απόλυτο κινηματογραφικό κομψοτέχνημα
Είναι κάποιες φορές που νιώθω πως οι λέξεις αδυνατούν να περιγράψουν μια εικόνα. Μοιάζουν πολύ φτωχές μπροστά στο μεγαλείο που έχει εισχωρήσει εντός σου, ώστε η μεταφορά του συναισθήματος να φαίνεται αδύνατη. Οπότε ζητώ εκ των προτέρων να συγχωρήσετε την αδυναμία μου να σας μεταφέρω επακριβώς, τα όσα μπορεί να αισθανθεί ένας άνθρωπος μπροστά σε ένα αριστούργημα της τέχνης, όπως είναι «Ο μύλος κι ο σταυρός» (Mlyn i krzyz), του πολωνού σκηνοθέτη Λεχ Μαζέφσκι.
Ο 16ος αιώνας είναι μια πολύ ταραγμένη εποχή. Η Ευρώπη σπαράσσεται από το θρησκευτικό μίσος. Ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο Β΄, φανατικός Καθολικός, θέλει να επιβάλει το καθολικισμό στις προτεσταντικές χώρες που έχει καταλάβει. Ανάμεσά τους και η Φλάνδρα όπου ζει ο διάσημος ζωγράφος Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος (1526 ή 1531-1569). Ο Μπρίγκελ στους πίνακές του απεικονίζει την εποχή του και αναπαράγει την καθημερινότητα χρησιμοποιώντας την αλληγορία και την ποιητική προσέγγιση.
Το 1564 ζωγράφισε τον πίνακα «Ο Χριστός φέρων το σταυρό». Όπου τοποθετεί το μαρτύριο της Σταύρωσης κάπου μέσα στον πίνακα, χαμένο μέσα σε ένα πλήθος ανθρώπων και καταστάσεων που απεικονίζουν την ταραγμένη εποχή του. Κι έτσι τα πάθη του Χριστού εντάσσονται στα πάθη των καθημερινών ανθρώπων, αφού ο πίνακας περιλαμβάνει 500 ανθρώπινες φιγούρες ενταγμένες μέσα σε γεγονότα, το κάθε ένα από τα οποία αποτελεί ένα ξεχωριστό θέμα. Και στη θέση του θεού που κοιτάζει από ψηλά, ο Μπρίγκελ βάζει έναν μυλωνά, που από τον μύλο του βλέπει, τα όσα φρικτά συμβαίνουν επί της γης.
Ο Λεχ Μαζέφσκι, γεννήθηκε το 1953 στην Πολωνία, έμαθε σινεμά στην περίφημη σχολή του Λοτζ και από το 1981 ζει στις ΗΠΑ. Εκτός από σκηνοθέτης του κινηματογράφου είναι σκηνοθέτης θεάτρου, ποιητής και ζωγράφος. Στην ταινία όλες αυτές οι ιδιότητες συμπυκνώνονται, αλληλοσυμπληρώνονται και καταλήγουν σε ένα τεραστίων διαστάσεων καλλιτεχνικό έργο. Ο Μαζέφσκι δεν κάνει μια ταινία, δημιουργεί ένα εικαστικό ποίημα, έναν κινούμενο ζωγραφικό πίνακα, μια ιστορία με παρελθόν εμπνευσμένος από μία απεικόνιση της στιγμής. Αναρωτιέμαι, μπορεί η στασιμότητα του χρόνου, όπως αυτός φυλακίζεται μέσα σε ένα πίνακα –ή μία φωτογραφία- να επεκταθεί στο χρόνο; Ο σκηνοθέτης λειτουργεί όπως ακριβώς ο ζωγράφος. Υφαίνει σαν την αράχνη το λεπτό της ιστό, ξεκινώντας από ένα σημείο. Αυτά λέει ο Μπρίγκελ στην ταινία, που στέκεται σε μία άκρη και ζωγραφίζει τα όσα βλέπει. Και ο ευφυής Μαζέφσκι, μετατρέπει σε κινούμενο ζωγραφικό πίνακα τα όσα δεν βλέπει ο ζωγράφος. Παίρνει τις φιγούρες του πίνακα, τις πηγαίνει λίγο πίσω στο χρόνο και μας πλάθει ιστορίες που ίσως έχουν συμβεί οι οποίες καταλήγουν στον πίνακα και στον τρόπο που βρήκε ο μεγάλος Φλαμανδός για να σχολιάσει την ταραγμένη εποχή του και την πολιτική κατάσταση. Την καθημερινή βία της εξουσίας και τη ζωή, που συνεχίζεται αν και περισσεύουν ο πόνος και τα βάσανα.
Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τα κρυμμένα μηνύματα του ζωγράφου. Επί της ουσίας αναλύει τον πίνακα σε βάθος χρησιμοποιώντας την τέχνη του κινηματογράφου. Και η ταινία του γίνεται πίνακας της φλαμανδικής σχολής, χρησιμοποιεί τα ίδια χρώματα, τις ίδιες αποχρώσεις, τις ίδιες φωτοσκιάσεις.
Δεν υπάρχει τρόπος να περιγράψω περισσότερο την ταινία. Απλώς είναι ένα Αριστούργημα της Τέχνης, ένα μοναδικό κινηματογραφικό κομψοτέχνημα, ένα λεπτό κέντημα στον καμβά της ποίησης και των χρωμάτων, ένα εμπνευσμένο και βαθιά στοχαστικό δημιούργημα ενός ευφυούς καλλιτέχνη.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com