Είναι ίσως αξιοπερίεργη η πρόσφατη άνθηση που γνωρίζει το δικαστικό δράμα στη γαλλική (και όχι μόνο) παραγωγή. Μερικές από τις πιο επιφανείς γαλλόφωνες δημιουργίες των τελευταίων ετών λαμβάνουν χώρα εντός της δικαστικής αίθουσας, έχοντας προκαλέσει μια τρόπον τινά αναβίωση ενός genre κλασικής δομής. Ίσως το courtroom drama να συνιστά μια σοφιστικέ απάντηση στη λαίλαπα του true crime που έχει κυριεύσει κάθε είδος αφήγησης τα τελευταία χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, μετά την οσκαρική Ανατομία μιας Πτώσης και το Saint Omer, ήρθε η σειρά του γαλλοεβραίου αριστερού Πιερ Γκολντμάν να απασχολήσει τα κινηματογραφικά πράγματα με μια πολύκροτη ποινική δίκη-σταθμό της δεκαετίας του 1970.
Ο Γκολντμάν κατηγορήθηκε για πολλά εγκλήματα, μεταξύ των οποίων ένοπλες ληστείες, για τις οποίες δήλωσε ένοχος. Επέμενε όμως σθεναρά στην αθωότητά του για την κατηγορία του φόνου δύο φαρμακοποιών, προβάλλοντας λογικά και ιδεολογικά επιχειρήματα. Γλαφυρός τόσο στα απομνημονεύματα που εξέδωσε μέσα από τη φυλακή, όσο και στην προφορική απολογία του, ο Γκολντμάν κατόρθωσε να αναδείξει το πολιτικό στίγμα της δίωξής του. Ο Σεντρίκ Καν επιμένει πολύ στη σκιαγράφηση του ταπεραμέντου του, μέσα από διηγήσεις τρίτων και εκρήξεις του ίδιου στο εδώλιο, χωρίς όμως να παραμελεί το παρασύνθημα της αφήγησής του. Ο κατηγορούμενος είναι μια χειμαρρώδης προσωπικότητα που χλευάζει κατάμουτρα τους θεσμούς, καταγγέλλει τον θεσμικό ρατσισμό και την αστυνομική αυθαιρεσία με πάθος, βγαίνοντας συχνά πυκνά εκτός εαυτού. Μέσα από τα λόγια του, όμως, καθώς και από τα γεγονότα που έρχονται σταδιακά στο φως κατά την ακροαματική διαδικασία, προκύπτει ένα σύστημα εξουσίας που δεν λογοδοτεί σε κανέναν και καλύπτει πρόχειρα τις πληγές του ταραγμένου πολιτικού παρελθόντος, ένα σύστημα που σκιωδώς διατηρεί στον αφρό δωσίλογους του Βισί και δηλωμένους αντισημίτες.
Η ευφάνταστη αξιοποίηση του κλειστού χώρου εκ μέρους του Καν είναι ίσως η μεγαλύτερη αφηγηματική αρετή του υβριδικού Υπόθεση Γκολντμάν. Ο κατηγορούμενος μοιάζει με θηρίο στο κλουβί, περιορισμένος στα ελάχιστα τετραγωνικά που καταλαμβάνει η δικαστική αίθουσα, ενώ ο ίδιος χώρος ταυτόχρονα διαστέλλεται για να χωρέσει τον κοινωνικό διχασμό. Από τη μία οι αντικονφορμιστές υποστηρικτές του Γκολντμάν και από την άλλη εκείνοι που βλέπουν στο πρόσωπό του έναν στυγνό φονιά, αδιαφορώντας για τις ανακολουθίες του κατηγορητηρίου. Μέσα από τη φόρμα του δικαστικού δράματος ανακύπτει ένα στιβαρό πολιτικό θρίλερ, στην κοψιά του σινεμά που δόξασε τη δεκαετία του 1970 στη Γαλλία ο Κώστας Γαβράς. Η συνθετική ικανότητα που επιδεικνύει ο Καν καταλήγει σε μία αφήγηση που συγχέει τα όρια ανάμεσα στη μυθοπλασία και την τεκμηρίωση, μερικές φράσεις μοιάζουν mot à mot παρμένες από τα πρακτικά τις δίκης. Μεθοδικά, ο γάλλος δημιουργός σχηματίζει μια συνθήκη πνιγηρή, υπόκωφα αγωνιώδη και τεταμένη, αφήνοντας τη βία να διαφανεί μέσα από σιωπές, βλέμματα και παραπειστικά επιχειρήματα.
Δεν είναι απίθανο μέρος του κοινού να διαμαρτυρηθεί για το αργό τέμπο, ίσως και την έλλειψη έντασης κατά την κλιμάκωση του φιλμ, όμως η στεγνή απεικόνιση της δίκης διαθέτει τη δική της γοητεία, καθώς ο Καν κατορθώνει μεταξύ άλλων να αποφύγει τις παγίδες των απλουστεύσεων και του λαϊκισμού. Δεν είναι ακριβώς ευρείας κλίμακας σινεμά εκτός της γαλλικής επικράτειας, αλλά είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτη προσθήκη στο είδος του.
Φίλιππος Χατζίκος
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα filmy.gr