Μενού

ΤΕΡΑΣ, ΤΟ - Γιάννης Κρουσίνσκυ

1832 3

Η ποιοτική ταινία των δημιουργών Γιούτζι Σακαμότο (σενάριο) και Χιροκάζου Κόρε Έντα (σκηνοθεσία-μοντάζ) χτυπά στην καρδιά της σημερινής εποχής! Ενώνει την καλλιτεχνική δημιουργία με το ψυχοκοινωνικό γίγνεσθαι.

Εδώ ο κόσμος των ψεμάτων κρύβεται ύπουλα, ενωμένος τελικά μέσα από την εκκόλαψη δηλητηριασμένης παιδικής ελπίδας και την αποσιώπηση και συμμόρφωση δειλής ενήλικης ψυχής, ενώπιον της κοινωνικής υποταγής.

Το έργο απευθύνεται σε ενήλικα μάτια, μα στέλνοντας προειδοποιητικό μήνυμα εγκεφαλικής επαγρύπνησης, ώστε να μην υπάρξουν ποτέ ανήλικα τραυματικά δάκρυα, που θα κρυφτούν μεγαλώνοντας στις επόμενες γενιές, με συντριπτικές συνέπειες…

Υπόθεση

Η Σαόρι Μουγκίνο είναι μια δυναμική μητέρα, που μεγαλώνει μόνη το γιο της, Μινάτο, σε μια ήσυχη, μικρή ιαπωνική περιοχή. Ο πατέρας του Μινάτο έχει πεθάνει και η Σαόρι δεν του έχει πει πολλά για εκείνον. Η συμπεριφορά του μικρού απογοητευμένου Μινάτο όμως τις τελευταίες ημέρες είναι αρκετά παράξενη και προβληματίζει έντονα τη μητέρα του.

Σε τούτη τη -μέχρι πρότινος- φιλήσυχη περιοχή, όλα ξεκίνησαν να έχουν ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα γενικότερου βαθμού, μόλις ένα τοπικό πονηρό μπαρ με κορίτσια ξαφνικά πήρε φωτιά και κάηκε...Επιπλέον, λίγο καιρό νωρίτερα υπήρξε μια τραγωδία για την κοινότητα αυτή. Επισήμως αποφάνθηκε, ότι ο σύζυγος της διευθύντριας του σχολείου, κάνοντας όπισθεν με το αμάξι του, πάτησε το εγγόνι τους…Βεβαίως, οι κακές ντόπιες γλώσσες κάνουν λόγο στα κρυφά, για μια άλλη πιο σκοτεινή εκδοχή. Συγκάλυψης...

Μετά τη φωτιά στο τοπικό μπαρ, η Σαόρι άρχισε να εντοπίζει έντονο πρόβλημα συνύπαρξης κατά την καθημερινότητα του σχολείου ανάμεσα στον καινούργιο δάσκαλο, Μινατόσι Χόρι και τον γιο της, Μινάτο. Μάλιστα λεγόταν, ότι ο δάσκαλος Χόρι σύχναζε στο κακόφημο μπαρ αυτό. Πάντως, η κοπέλα είχε βάσιμες υποψίες, ότι ο Χόρι κακοποιούσε λεκτικά και χτυπούσε το γιο της στο σχολείο. Η Σαόρι προσπάθησε να βρει άμεση λύση επί του θέματος με το Διοικητικό Συμβούλιο του σχολείου. Αλλά εκεί παρουσιάστηκε μια ρομποτική αντιμετώπιση αποσιώπησης από τους καθηγητές, ενορχηστρωμένη από τη διευθύντρια, Μακίκο Φουσίμι.

Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα ο μικρός Μινάτο επέλεξε να κάνει παρέα με έναν έξυπνο συμμαθητή του, τον ευγενικό και άκακο Γιόρι Χοσικάουα. Εκείνον αντιστρόφως, τον μεγάλωνε μόνο ο πατέρας του, αλλά από ό,τι φαίνεται, δίχως αγάπη και αποδοχή...Τα πράγματα τώρα μπλέκονται περισσότερο, όταν ο δάσκαλος Χόρι βλέπει μια ολόκληρη κοινότητα να τον κατηγορεί σοβαρά για επικίνδυνη συμπεριφορά. Τότε ο ίδιος θα αναφέρει, ότι στην πραγματικότητα ο Μινάτο κάνει bullying στον συμμαθητή του, Γιόρι. Τι συμβαίνει στα αλήθεια όμως;

Ανάλυση

Γενικώς…

Πρόκειται για μία από τις πιο αιφνιδιαστικά γοητευτικές ταινίες της κινηματογραφικής σεζόν! Πρωτίστως, θα μου επιτρέψετε να αποδώσω τον προσδιοριστικό χαρακτήρα κατάταξης ενός “ψυχοκοινωνικού” έργου. Εδώ βεβαίως, η κεντρική ιδέα στην ανατρεπτική Σινεφίλ ατμόσφαιρα αφορά τη ραφιναρισμένη παρουσίαση σκληραγωγημένης ψυχοκοινωνικής πραγματικότητας. Μα αυτό συμβαίνει επιπροσθέτως επάνω σε μια ακόμη καταπατημένη τρυφερότητα της ανθρώπινης ψυχής. Φαινομενικά, όλα ξεκινούν από τη διαμάχη των ενηλίκων. Κανείς δεν υπολογίζει όμως τον ακανθώδη κύκλο επικίνδυνων λαθών που διαγράφουν τα ψυχολογικά τραυματισμένα, αθώα παιδιά, μα τον οποίο κύκλο έχουν δημιουργήσει πρωταρχικά πάλι οι ίδιοι οι ημιτελείς ενήλικες. Ιδανικά προσαρμοσμένες όλες οι ερμηνείες! Οι οπτικές γωνίες, οι περσόνες, τα ψέματα και οι αλήθειες ποικίλουν στο έργο.

Όμως σημασία έχει, ότι τα σύμπαντα ενηλίκων και παιδιών θα ενωθούν μέσα από τα ψέματα. Εδώ ο κόσμος των ψεμάτων κρύβεται ύπουλα, ενωμένος τελικά μέσα από την εκκόλαψη δηλητηριασμένης παιδικής ελπίδας και την αποσιώπηση και συμμόρφωση δειλής ενήλικης ψυχής, ενώπιον της κοινωνικής υποταγής. Αυτή η αποσιώπηση-συμμόρφωση των δειλών ενηλίκων, στο βωμό μιας κοινωνικής ευταξίας (το “καλό” της σχολικής κοινότητας ή της οικογενειακής μονάδας), αγνοεί προκλητικά την ηθική αποκατάσταση διαπροσωπικού επιπέδου των ανθρώπινων σχέσεων (γονείς-παιδιά, καθηγητές-παιδιά, γονείς-καθηγητές) και έχει θάψει για τα καλά το αντίστοιχο λυτρωτικό ατομικό στοιχείο (ελεύθερη αναζήτηση ψυχοσύνθεσης-ατομικότητας παιδιών, που θα αποτελέσουν τους αυριανούς πολίτες). Με άλλα λόγια, το έργο πολύ ορθά θίγει το γεγονός, πως η γαλουχημένη κοινωνική ανειλικρίνεια, από οικογένεια και σχολείο, έχει καταπιεί πλέον κάθε γενιά.

Ωστόσο, αποκορύφωμα σε αυτή την επίπονη ένωση του βασιλείου των ψεμάτων είναι μια πιο ιδιωτική και ειλικρινής στιγμή περσόνων, την οποία ντύνει συναισθηματικά η μουσική επένδυση των πνευστών του συνθέτη Ριουΐτσι Σακαμότο. Με γαλλικό κόρνο η διευθύντρια Φουσίμι και με τρομπόνι ο μαθητής Μινάτο, οπτικοποιούν σε πρώτο βαθμό την ανθρώπινη διασταύρωση θηλυκού και αρσενικού. Λίγη σημασία έχει αυτό βεβαίως. Πιο πολύ ξεχωρίζει ανεξαρτήτως η πιο ουσιώδης διασταύρωση ηλικιών, ιεραρχίας και τύπου ψεμάτων μεταξύ τους. Αν και διαφέρουν οι περσόνες, κακοπροαίρετης ψεύτρας (διευθύντρια Φουσίμι) και καλοπροαίρετου μυστικοπαθούς για τη δική του ιστορία αλλά επιζήμιου κατασκευαστή ψεμάτων για τις ζωές άλλων ανθρώπων (μαθητής Μινάτο), έχουν μια στιγμή αλήθειας μεταξύ τους.

Αυτό το τελευταίο στοιχείο, περιγράφει μια στιγμιαία ανταλλαγή αληθινών συναισθημάτων μεταξύ ψευτών. Προσθέστε και το γεγονός της συμβολικής μουσικής μύησης από τη Φουσίμι στον Μινάτο (δεδομένου ότι σε τέτοια μουσικά όργανα, κανονικά, θες χρόνο για να βγάλεις απλώς σωστό ήχο, μπορούμε να θεωρήσουμε, πως η Φουσίμι μετέδωσε ένα “ταλέντο” περί ελέγχου απόκρυψης μυστικών στον Μινάτο). Αλλά τούτη η παράμετρος της όλης ιδιωτικής-ειλικρινούς επικοινωνίας διευθύντριας-μαθητή αποτελεί μόνο μια εξαιρετική λεπτομέρεια εκ των έσω, στην καλλιτεχνικά διαμαρτυρόμενη προβολή για την αποδοχή-υποταγή της κοινωνικής ανειλικρίνειας.

Ας μην χάνουμε όμως τον κεντρικό στόχο καλλιτεχνικής έκφρασης του έργου. Η ωφέλιμη μετατόπιση της προβληματικής είναι αντιθέτως εκείνο το σαγηνευτικό στοιχείο, που σε πιο πανοραμικό βαθμό θα μας κάνει να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτή την αποκαλυπτική ταινία. Ειλικρινά δεν νομίζω, ότι έχουμε δει πολλές φορές σε ένα έργο του Σύγχρονου Σινεμά τέτοιο έξυπνο κεντρικό σχήμα, μετεξελιγμένης καλλιτεχνικής έκφρασης. Δηλαδή, να μετατοπίζεται τόσο έξυπνα, με ωφέλιμα άναρχο τρόπο, η πηγή του ψυχολογικού τραύματος υπό παραλληλισμό με την ανάλογη δράση της πλοκής, αναδεικνύοντας τελικά παραδόξως ακόμη καλύτερα (!) τον προβληματισμό παρατήρησης μιας ολόκληρης κουλτούρας.

Και μάλιστα, μιας κουλτούρας που αντιμετωπίζει όμοια προβλήματα εθελοτυφλίας απέναντι στην κοινωνική ελευθερία των πολιτών, παγκοσμίως σε Ανατολή και Δύση. Και όμως! Μέσα από ένα απρόβλεπτα ταπεινό μονοπάτι, άνευ κινηματογραφικών εντυπωσιασμών, επιβλητικών γνωμικών ή επιτηδευμένων ιαπωνικών διδαχών, η ποιοτική ταινία των δημιουργών Γιούτζι Σακαμότο (σενάριο) και Χιροκάζου Κόρε Έντα (σκηνοθεσία-μοντάζ) εμφανίζει τελείως διαφορετικές και αποδεδειγμένα αξιοπρόσεκτες, καλλιτεχνικές διαθέσεις! Το έργο πραγματοποιεί ποιοτικά τεράστιο καλλιτεχνικό άλμα, έχοντας ευαισθητοποιημένη διεθνιστική ματιά, υπομονετικής και τελικά άμεσης επεξηγηματικής ανταπόκρισης στο σημερινό ψυχοκοινωνικό γίγνεσθαι. Χτυπά στην καρδιά της σημερινής εποχής! Ενώνει την καλλιτεχνική δημιουργία με το ψυχοκοινωνικό γίγνεσθαι.

Καθότι, στο έργο διατυπώθηκε εκρηκτική καλλιτεχνική ισορροπία. Η *προβληματική με διαστρωμάτωση, κερδίζει τις εντυπώσεις. Η δε σχέση μεταξύ θεατή/σεναρίου/σκηνοθεσίας/μοντάζ πέρασε πια σε άλλο επίπεδο. Εδώ φυσικά διακρίνεται το ουσιώδες διπλό καθήκον σκηνοθέτη-μοντέρ του Χιροκάζου Κόρε Έντα. Αλλά και η καλλιτεχνική χημεία του με τον σεναριογράφο Γιούτζι Σακαμότο. Διότι η ταινία “Το Τέρας” (2023) διαγράφει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πορείες μύησης προς τον απευθυνόμενο θεατή. Ο θεατής δίχως να το καταλάβει, θα ακολουθήσει περισσότερο τις φήμες και τα κουτσομπολιά της τοπικής κοινωνίας του σεναρίου, παρά το ένστικτό του. Μάλιστα τα κουτσομπολιά, όσον αφορά τις ιστορίες του δασκάλου Χόρι και της διευθύντριας Φουσίμι, θα παραπλανήσουν τον θεατή, ο οποίος δίχως να το αντιληφθεί θα γίνει θύμα και της σαφώς κοινωνικά επιβεβλημένης αξιοπιστίας-ιεραρχίας του σχολείου…

Για την ακρίβεια, ο θεατής θα γίνει εν μέρει παθητικός αποδέκτης όλης αυτής της τοπικής, προκατειλημμένης κοινωνικής συμπεριφοράς. Εκεί αναπόφευκτα μπαίνει όμως ως δικλείδα ασφαλείας η εμπιστοσύνη του θεατή στην αφήγηση του Κόρε Έντα και στο σενάριο του Σακαμότο, για την κινηματογραφική φιλοσοφία “τίποτα δεν είναι απαραιτήτως, όπως ακριβώς φαίνεται.” Έτσι, από την προσεκτική ακολουθία μιας αλυσίδας ανατροπών σε εικόνες, λεγόμενα, πράξεις, συγκυρίες, μυστικά, φήμες και δηλητηριώδη κουτσομπολιά ο θεατής μετατοπίζεται ενσυναισθητικά, σε κάτι το οποίο δεν φανταζόταν ποτέ στην εν λόγω ταινία. Όπως ακριβώς και η τοπική ιαπωνική κοινότητα στην ιστορία του σεναρίου. Έτσι, πορευόμαστε πλέον μέσα από την προσωποποίηση της κατανόησης του πραγματικού προβλήματος, μόνο από λίγους εκλεκτούς κατοίκους (δάσκαλος Χόρι, μητέρα Σαόρι, μαθητές Μινάτο & Γιόρι).

Συμπερασματικά

Όμως ποιο είναι εδώ το περιβόητο κλειδί επικοινωνίας ανάμεσα σε δημιουργούς/θεατή/ήρωες;! Το γεγονός ότι υπάρχει ταυτοχρόνως διαχωρισμός και ένωση στην προβληματική του έργου. Πώς επιτυγχάνεται όμως κάτι τόσο αντιφατικό; Με τη *διαστρωμάτωση, δύο ταυτοχρόνως σημερινών και διαχρονικών φαινομένων, τα οποία ανήκουν μεν στην ίδια προβληματική, αλλά ανεξαρτητοποιούνται κιόλας! Bullying και ερωτική ελευθερία! Σκοπίμως, οι δημιουργοί όσο τα ένωσαν, άλλο τόσο τα απομάκρυναν. Αυτό επακριβώς είναι το κλειδί επικοινωνίας τους με το έργο και τον Σινεφίλ. Κατά συνέπεια, στο έργο η διαστρωμάτωση της ευαισθητοποιημένης προβληματικής στέλνει μαζί την τοπική κοινωνία της ιστορίας του σεναρίου, μα και τον οποιονδήποτε θεατή της πραγματικής ζωής σε παγκόσμιο βεληνεκές, εντελώς αδιάβαστους! Ήρωες και θεατές γίνονται εν εξελίξει μάρτυρες στην αθέατη πλευρά μίας εκ των πολλών ριζών του γνώριμου, μα άλυτου προβλήματος, αποστέρησης αληθινής επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών, μέσα στη σημερινή παγκόσμια κοινωνική αντίληψη.

Η οργανωτική αυτή διπλή διαστρωμάτωση, με γενναία κατάβαση ψυχολογικής αναζήτησης από το κοινωνικά ορατό bullying στην αθέατη μυστικοπαθή εγκεφαλική ελευθερία της ατομικότητας παρουσιάζει επιτυχία, διότι διαβιεί τόσο μέσα στο σχεδιάγραμμα της καλοστημένης πλοκής του σεναρίου, όσο και μέσα στην ανταπόκριση της συνείδησης του θεατή. Επί της ουσίας, οι δημιουργοί τέντωσαν, όσο ακριβώς χρειαζόταν, το δίπολο Ζωή και Τέχνη, επιστρέφοντάς το τρανταχτά στην κοντινή θέση του. Κατά την άποψή μου, η αισθαντική κινηματογραφική αφήγηση του οξυδερκούς Κόρε Έντα ευνοεί αυτό το τέντωμα και την τρανταχτή επιστροφή του. Μέσα από έναν κινηματογραφικά αφηγηματικό, λαβυρινθώδη δρόμο συνεχών ανατροπών στο θέμα bullying, το έργο θα μας εκτοξεύσει λοιπόν μακριά, σε ένα άλλο μείζον κοινωνικό πρόβλημα, που όπως και η ιαπωνική κοινωνία, έτσι και εμείς ως θεατές δεν το είχαμε αντιληφθεί καν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Και όμως, τα δύο προβλήματα σχετίζονται, αν και με μεθοδολογικό τρόπο αποπροσανατολισμού αυτή τη φορά...

Το πιο σημαντικό στοιχείο εδώ είναι το ξεγύμνωμα της αφοπλιστικής εναρμόνισης στη λανθασμένη νοοτροπία Ανατολής και Δύσης, ηρώων και θεατών, απέναντι στην συγκλονιστική, διπλή προβληματική των δημιουργών. Δεν παρίσταται κλίμα διδαχής, μα προειδοποιητική διάθεση για κάτι το οποίο δυστυχώς ήδη συμβαίνει παγκοσμίως κοινωνικά. Σίγουρα, η ευαισθητοποιημένη ταινία του Κόρε Έντα, εξετάζοντας ισότιμα με κινηματογραφική ματιά αθώους και ενόχους, ενηλίκους και ανηλίκους, γονείς και δασκάλους, γονείς και παιδιά, κακοπροαίρετους ψεύτες και καλοπροαίρετους μυστικοπαθείς/επιζήμιους κατασκευαστές ψεμάτων, εκπέμπει στοιχεία κρυμμένης ανθρωπιάς. Το έργο απευθύνεται σε ενήλικα μάτια, μα στέλνοντας προειδοποιητικό μήνυμα εγκεφαλικής επαγρύπνησης, ώστε να μην υπάρξουν ποτέ ανήλικα τραυματικά δάκρυα, που θα κρυφτούν μεγαλώνοντας στις επόμενες γενιές, με συντριπτικές συνέπειες...

Σκεπτικό…

Μεθοδολογία

Σχήμα Ανατροπών

Καθοριστικοί άνθρωποι και οι αλλιώτικες οπτικές γωνίες τους: 1) Μητέρα Σαόρι, 2) Δάσκαλος Χόρι, 3) Διευθύντρια Φουσίμι, 4) Παιδιά: Μινάτο και Γιόρι. Οι σχηματοποιημένες ανατροπές μέσα από αυτούς τους ανθρώπους είναι εύστοχες, ως προς το θέμα αναζήτησης “ποιος έκανε bullying σε ποιον”, αλλά ταυτοχρόνως και παραπλανητικές απέναντι στο άλλο θέμα, που απασχολούσε τα παιδιά.

Η ρομποτική συμπεριφορά συμβουλίου καθηγητών του σχολείου, μέσα από τα μάτια της μητέρας Σαόρι. Η τρικλοποδιά στο κοριτσάκι μέσα στο σουπερμάρκετ από τη διευθύντρια Φουσίμι. Η κουβέντα του άξεστου πατέρα του Γιόρι (Κιγιοτάκα) περί “μυαλού γουρουνιού και όχι ανθρώπου.” Η οπτική γωνία του άτυχου δασκάλου Χόρι, ο οποίος αν και αθώος απειλείται με κοινωνική στοχοποίηση και μοιάζει να καταρρέει (ατύχημα με Μινάτο, ατύχημα με φιλενάδα, απόπειρα αυτοκτονίας).

Όλα αυτά, μας κάνουν να ακολουθούμε πιστά, βήμα προς βήμα με ενδιαφέρον, τη φαινομενική λύση του μυστηρίου. Με αποτέλεσμα όταν οι Γιόρι και Μινάτο βρίσκονται μαζί, να περιμένουμε ποιος θα χτυπήσει ποιον (ειδικά μόλις ο Μινάτο σφίγγει τη γροθιά του, ενόσω βρίσκεται στο έδαφος και ο Γιόρι κρατά τα μαλλιά εκείνου, τότε όλα είναι πιθανά).

Παιδική Ακανθώδης Άμυνα

Πράγματι, ενόσω ψάχνουμε θύτη και θύμα στο θέμα bullying, το έργο θα μας δείξει πόσο τυφλοί ήμασταν εξαρχής, διότι αυτές οι συνθήκες δημιουργήθηκαν, προκειμένου να κρυφτεί κάτι άλλο, αντίστροφο του bullying. Στην ουσία τα παιδιά, παρατηρώντας τη σύγχρονη κοινωνία γύρω τους, αυτομάτως αποφάσισαν να κρύψουν την ελευθερία τους, θεωρώντας την αγάπη “πρόβλημα.” Και έτσι επέλεξαν να θολώσουν τα νερά, μέσα από τον αποδεκτά αντιμετωπίσιμο ανταγωνισμό, που χάνεται σε ένα πραγματικό πρόβλημα, με το οποίο τώρα τυγχάνει και ασχολείται με αφοσίωση για την επίλυσή του η σημερινή παγκόσμια κοινωνία.

Το bullying. Bullying μεταξύ παιδιών, bullying μεταξύ παιδιών και δασκάλου. Εξάλλου, υπήρχε αληθινό bullying από άλλα παιδιά στον Γιόρι (και όχι μόνο). Όσο πιο πολύ λοιπόν μπλεκόταν η υπόθεση για τους Γιόρι και Μινάτο, τόσο το καλύτερο για το μυστικό τους. Πιο πολύ κρατά το μυστικό ο Μινάτο. Ενώ πιο αληθινός από όλους αναδεικνύεται στο έργο ο μικρός Γιόρι. Δεν είναι βέβαια εντελώς άκακος, αν αναλογιστούμε, πώς ακριβώς εκδικείται τον πατέρα του. Τα δύο παιδιά αποκρύπτουν τις πληροφορίες από όλους και από τον δάσκαλο Χόρι. Μα έπειτα, ετοιμάζουν ένα κωδικοποιημένο μήνυμα μόνο για εκείνον. Επιζητούν τη βοήθειά του.

Πιο Αναλυτικά…

Φινάλε Εκδοχών

Έτσι και αλλιώς, αυτή είναι μια ταινία που (όπως διαπιστώσατε και παραπάνω) χρειάζεται τις επεξηγήσεις της. Το γράφω λοιπόν για εκείνους τους Σινεφίλ, που θέλουν ακόμη μία άποψη και στην κατακλείδα του έργου…

Το φινάλε διαθέτει ιδιαίτερη δυναμική, σε διπλή ερμηνεία κυριολεξίας και μεταφοράς! Είτε διέφυγαν από την κοινωνία και ελευθερώθηκαν κυριολεκτικά με μορφή αναγέννησης, είτε απέδρασαν ταξιδεύοντας με μοναδική διαδρομή ελευθερίας τη θυσία τους, ως μορφή επιθυμητής **ψυχικής μετάβασης (εφόσον τα παιδιά βρίσκονται στα ίδια σώματα, δεν μπορώ να τη **χαρακτηρίσω αλλιώς), το έγκυρο κοινωνικό μήνυμα εξακολουθεί να μεταδίδεται δυναμικά στο θεατή!

Αυτή η δυνατότητα επιλεκτικού δυϊσμού, ανάμεσα σε αισιοδοξία και τραγικότητα, ζωή και θάνατο, εξυψώνει τη δημιουργία “Το Τέρας” (2023) σε ένα πολύ ποιοτικό επίπεδο, που ξεχωρίζει από άλλες ταινίες.

Γιάννης Κρουσίνσκυ
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα eretikos.gr

Smart Search Module