Η ψυχολογία των χαρακτήρων, συχνά με έμμονες ιδέες με κάποιο, πάντα, συγκεκριμένο στόχο, που κινούνται σε μια ρεαλιστική, σκοτεινή, πολυκύμαντη ατμόσφαιρα, είναι το κυρίαρχο στοιχείο στις ταινίες του Κρίστοφερ Νόλαν («Η παρακολούθηση», «Αϋπνία», Inception, «Ο σκοτεινός ιππότης», Tenet). Κυρίαρχο στοιχείο και σ’ αυτή τη νέα του, και μια από τις καλύτερες, ταινίες του, την ιστορία του ιδιοφυή Αμερικανού φυσικού, Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, και του ρόλου που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας.
Όπως και σε άλλες ταινίες του, ο Νόλαν αρχίζει με το τέλος της πορείας του ήρωα του, όταν μπροστά στην Επιτροπή του Κογκρέσου (και αργότερα σε επιτροπές αντιαμερικανικών ενεργειών, που έφτασαν στο σημείο να αποκαλέσουν τον Οπενχάιμερ προδότη), για να αφηγηθεί την ιστορία του, μέσα από μια, μη γραμμική αφήγηση.
Δεν είναι μόνο ο Γουέλς που έρχεται στο νου, αλλά και το «S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» του Κιούμπρικ, το «Χιροσίμα αγάπη μου» του Ρενέ και διάφορες ψυχεδελικές ταινίες της δεκαετίας του ‘70, ακόμη και ο Τζον Φορντ των γουέστερν, μόνο που ο Νόλαν εμπνέεται από αυτές για να δώσει τη δική του εκδοχή μιας σημαντικής, μεταβατικής περιόδου της σύγχρονης ιστορίας.
Όχι μέσα από συγκλονιστικές, φρικιαστικές σκηνές της καταστροφής της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, όπως θα περίμενε κανείς από ένα σκηνοθέτη μεγάλων εμπορικών, συχνά αφελών, μπλοκ-μπάστερ φορτωμένων με όλα τα πιο σύγχρονα οπτικά και άλλα τεχνικά μέσα (στην ταινία αποφεύγει να παρουσιάσει σκηνές επικαίρων από την καταστροφή) αλλά μέσα από την ανάπτυξη του χαρακτήρα τόσο του Οπενχάιμερ όσο και των άλλων προσώπων που σχετίζονταν μαζί του: της γυναίκας του(Έμιλι Μπλαντ), της ερωμένης του (Φλόρενς Πιού), του Στρατιωτικού Διευθυντή στο Λος Άλαμος, Λέσλι Γκρόουβς (Ματ Ντέιμον), του υπευθύνου της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, Λούις Στρος (Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ), ακόμη και του τότε Προεδρου των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν (Γκάρι Όλντμαν) και του άλλου μεγάλου επιστήμονα, Άινσταϊν (Τομ Κόντι).
Πρόσωπα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των δυο βασικών θεμάτων γύρω από τα οποία κινείται η ταινία: την προετοιμασία και την κατασκευή της ατομικής βόμβας και τις ανακρίσεις του Οπενχάιμερ στις οποίες υποβλήθηκε για να τον παρουσιάσουν προδότη και κατάσκοπο των σοβιετικών (στοιχείο που εκμεταλλεύονται εξαιτίας των νεανικών αριστερών ιδεών του και την υποστήριξή του των Δημοκρατικών στον ισπανικό εμφύλιο), όταν μετά τη Χιροσίμα παίρνει θέση ενάντια στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.
Γιατί εδώ δεν πρόκειται ούτε για μπλοκ-μπάστερ ούτε για συνηθισμένη βιογραφική ταινία, αλλά για μια μελέτη χαρακτήρων. Του χαρακτήρα του Οπενχάιμερ απέναντι στην ιστορία αλλά και τους δικούς του ανθρώπους και, βέβαια, απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του. Χαρακτήρα που κάθε στιγμή πρέπει να πάρει αποφάσεις, που συχνά δεν ξέρει τον αντίκτυπο στα άλλα πρόσωπα ή στην πορεία και την εξέλιξη της ιστορίας της ίδιας της ανθρωπότητας.
Όλα καταγράφονται, μέσα, άλλοτε από μαυρόασπρο φιλμ κι άλλοτε από εντυπωσιακά χρώματα, πάντα σε φιλμ των 70 m.m., με ρεαλιστικές αλλά και εφιαλτικές, συχνά φανταστικές, σκηνές, δοσμένες με την εξαίρετη φωτογραφία του Χόιτε βανΧόιτεμα, μέσα από τα ίδια τα πρόσωπα και τις εκφράσεις τους: τις συζητήσεις τους, συχνά μεγάλες αλλά αναγκαίες (ακόμη και όταν συζητούν την κβαντική φυσική και τα διάφορα μαθηματικά παζλ), ακόμη κι εκείνες που αφορούν τη σεξουαλικη ζωή του Οπενχάιμερ (δοσμένες με αρκετό χιούμορ στις σκηνές του ήρωα με τη γυναίκα του), τις ανακρίσεις στις διάφορες επιτροπές, στις συγκρούσεις εξουσίας, που πίσω τους κρύβονται φιλοδοξίες και προδοσίες, ακόμη και σε απλές, συμβολικές σκηνές, όπως όταν ο Οπενχάιμερ πατάει το κουμπί για να ριχτεί η βόμβα στη Χιροσίμα ή εκείνη όταν αυτός και οι άλλοι επιστήμονες και συνεργάτες του στο Λος Άλαμος πληροφουνται για τη ρίψη της βόμβας και αρχίζουν να επευφημούν και να γιορτάζουν ενώ εμείς γνωρίζουμε τα φρικτά αποτελέσματα της καταστροφής.
Με τον Κίλιαν Μέρφι, με το καπέλο και την πίπα του, να καταγράφει τέλεια τον χαρακτήρα του «Νέου Προμηθέα» και «πατέρα της ατομικής βόμβας, όπως τον αποκάλεσαν, μέσα από τις εκφράσεις του, συχνά απλά και με το βλέμμα του, την αίσθηση της μοναξιάς του, το πάθος του, τις απορίες, τις επιφυλάξεις του για το «σχέδιο Μανχάταν» (σημαντικό ρόλο παίζουν και οι δυο συναντήσεις του με τον Άινσταϊν), τη σταδιακή αλλαγή του ως την κατοπινή στάση του ενάντια στην ανάπτυξη πυρηνικής βόμβας (κάτι που δυστυχώς τόσο οι Αμερικανοί και στη συνέχεια οι Σοβιετικοί ανέπτυξαν), ως τις βασανιστικές ανακρίσεις που ακολούθησαν στα επόμενα εφιαλτικά χρόνια της ζωής του. Μια σταδιακή, βασανιστική βύθιση στα ενδότερα της ψυχής του, που ο Νόλαν καταγράφει με τη παραμικρότερη λεπτομέρεια, αποφεύγοντας τα ειδικά εφέ, για να φτιάξει την εφιαλτική αυτή, συγκλονιστική, που χαράσσεται στη μνήμη, ταινία του.
Νίνος Φένεκ Μικελίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα enetpress.gr