Η ειρωνεία του να είσαι αυτοκράτειρα
Η Ελισάβετ, αυτοκράτειρα της Αυστρίας και βασίλισσα της Ουγγαρίας, γεννήθηκε το 1837, σύζυγος του Φραγκίσκου Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας έμεινε περισσότερο γνωστή με το υποκοριστικό Σίσι. Μόλις στα 16 της χρόνια παντρεύτηκε τον Φραγκίσκο Ιωσήφ, της δυναστείας των Αψβούργων, και αναγκάστηκε να θυσιάσει την παιδικότητα και τον αυθορμητισμό της ηλικίας της προκειμένου να ανταποκριθεί στο αυστηρό αυτοκρατορικό πρωτόκολλο. Η ζωή της σημαδεύτηκε από μια σειρά προσωπικές τραγωδίες γεγονός που συνέβαλε στην εύθραυστη προσωπικότητά της αλλά και σε μια αντισυμβατική -για εστεμμένη-, στάση ζωής. Όλα αυτά δημιούργησαν έναν μύθο γύρω από το πρόσωπό της κάτι που ώθησε και τον αυστριακό σκηνοθέτη Ερνστ Μάρισκα να γυρίσει μια τριλογία στην οποία το ρόλο της Ελισάβετ (ή Σίσι) ερμήνευσε ο Ρόμι Σνάιντερ. Πρόκειται για τις ταινίες «Πριγκίπισσα Σίσι» (1955), «Σίσι, η νεαρή αυτοκράτειρα» (1956) και «Σίσι, η πονεμένη αυτοκράτειρα» (1957). Πάντοτε με την Σνάιντερ ως πρωταγωνίστρια το 1972 ο Λουκίνο Βισκόντι γύρισε το «Λυκόφως των θεών», μια περισσότερο ρεαλιστική ματιά επάνω στη ζωή της, ταινία στην οποία ο Βισκόντι προσεγγίζει τη σχέση της με τον εξάδελφό της Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας.
Ο «Κορσές» είναι η ταινία της Μαρί Κρόιτσερ με την οποία έκλεισαν οι εκδηλώσεις του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και η οποία πριν από λίγο καιρό είχε κερδίσει το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του Λονδίνου. Η Κρόιτσερ μας πηγαίνει στο 1877 χρονιά που η Ελισάβετ κλείνει τα 40 της χρόνια. Τα χρόνια της νιότης έχουν παρέλθει και η αυτοκράτειρα προσπαθεί να την παρατείνει σφίγγοντας συνεχώς τον κορσέ της, προσέχοντας τη διατροφή της, φροντίζοντας το χτένισμά της και αθλούμενη. Παράλληλα αναρωτιέται και ρωτά αν είναι ακόμη όμορφη. Στο μεταξύ τα καθήκοντά της έχουν περιοριστεί και έχει μετατραπεί σε ένα σχεδόν διακοσμητικό πρόσωπο κάτι που δε φαίνεται να την ικανοποιεί. Αποφασισμένη να μην αφήσει τη ζωή να της φύγει ταξιδεύει πολύ, συναντά φίλους και πρώην εραστές, προσπαθεί να αναζωπυρώσει τον έρωτα του αυτοκράτορα συζύγου της.
Η Μαρί Κρόιτσερ ακολουθεί τα αγωνιώδη βήματα της αυτοκράτειρας, καθώς η τελευταία αγωνίζεται ενάντια στο χρόνο. Ο διακοσμητικός της ρόλος αλλά και η αυστηρή τήρηση του πρωτόκολλου φαίνεται πως την ενοχλούν και κάνει τα πάντα για να το δείξει. Η Ελισάβετ δε διστάζει να γίνει προσβλητική, αδιάφορη, ειρωνική σε μια προσπάθεια να κρατήσει τη θέση της. Η θέση της είναι αρκετά δύσκολη καθώς βρίσκεται πάντοτε στο στόχαστρο εκείνη όμως αντιμετωπίζει την κατάσταση με τρόπο ειρωνικό και σαρκαστικό. Αντισυμβατική φτάνει στο σημείο με τη συμπεριφορά της να γίνει προσβλητική κάτι που ενοχλεί τον αυτοκράτορα παρά την τρυφερότητα που του δείχνει. Ποια είναι εντέλει η Ελισάβετ; Ποια είναι η γυναίκα πίσω από το αξίωμα; Η σκηνοθέτρια φαίνεται πως έχει βαλθεί να σκαλίσει την ίδια την ψυχή της, να θρυμματίσει το προσωπείο της εξουσίας και του μύθου και να κοιτάξει τη γυναίκα ως σώμα και ως ψυχή. Ως ένα πρόσωπο το οποίο παρά το υψηλό του αξιώματός της δεν παύει να είναι γυναίκα και ως τέτοια υφίσταται του ανάλογους κοινωνικού περιορισμούς που απαιτεί η θέση της, ως σύζυγος του αυτοκράτορα!
Το αδιόρατο σχεδόν ειρωνικό και παιγνιδιάρικο αλλά στην ουσία θλιμμένο και μελαγχολικό της πρόσωπο αναδεικνύει έναν άνθρωπο, μια γυναίκα η οποία κινείται σε ένα λεπτό όριο. Θέλοντας, λοιπόν, να διαφυλάξει ό,τι μπορεί από τον εαυτό της, ξεκινά ένα ταξίδι αναμνήσεων και επαναπροσεγγίσεων, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον αληθινό της εαυτό και να απελευθερωθεί από εκείνον που αναγκάζεται να παίζει ως αυτοκράτειρα. Η Κρόιτσερ σκηνοθετεί με απαλότητα και μερικές φορές υποτονικά θέλοντας, ίσως, να αποδώσει έτσι την αδιαφορία και την αποστασιοποίηση της ηρωίδας της για τα όσα συμβαίνουν στον περίγυρό της. Δεν πιστεύω πάντως, πως αν έδινε λίγο περισσότερο «νεύρο» στη ματιά της θα έχανε το στόχο της
Η Βίκι Κριπς, στο ρόλο της Σίσι, σε μια συγκλονιστική ερμηνεία, γίνεται μια ανάλαφρη και συγκρατημένη προσωπικότητα πίσω από την οποία κρύβεται αυτό το κάτι το οποίο σιγοβράζει μέσα της και τη βασανίζει. Η Κριπς το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα στο Φεστιβάλ των Καννών.
Βλέποντας την ταινία δεν μπορεί κανείς να μη θυμηθεί την «Ευνοούμενη» του Γιώργου Λάνθιμου. ¨Όπως και η βασίλισσα Άννα έτσι και η Ελισάβετ χωρίς να το γνωρίζει επί τηςν ουσίας βρίσκεται υπό έναν ιδιότυπο περιορισμό, παραμένει έγκλειστή κάποιων αόρατων μηχανισμών οι οποίοι την καθορίζουν, καθορίζουν τη ζωή της. Είναι τα «πρέπει» και τα «μη» με τα οποία οφείλει να ζήσει. Μόνο που μια αντισυμβατική γυναίκα όσο και να συμβιβαστεί θα έρθει η ώρα που θα σχεδιάσει τη δραπέτευσή της!
Εν κατακλείδι: Ο «Κορσές» είναι ένα δράμα εποχής που προσπαθεί -και το επιτυγχάνει- να ξεπεράσει τα στερεότυπα!
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com