Ο θάνατος του διάσημου δραματουργού και μυθιστοριογράφου Λουίτζι Πιραντέλλο και η Ιταλία στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια είναι στο επίκεντρο της ελεγειακής αυτής ταινίας που ο 91χρονος Ιταλός σκηνοθέτης αφιέρωσε στον αδελφό του Βιτόριο, συν-σκηνοθέτη μιας σειράς εξαιρετικών ταινιών τους («Αλοζανφάν», «Πατέρας αφέντης», «Η νύχτα του Σαν Λορέντζος», «Χάος»), που πέθανε το 2018 σε ηλικία 88 χρονών, ένα εξαιρετικό και φίλο σκηνοθέτη, αξίζει να αναφέρω, που είχαμε την ευκαιρία να τιμήσουμε και εδώ στην Αθήνα, με το Ειδικό Βραβείο του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.
Άλλοτε με ένα νεορεαλιστικό στιλ (με τα δυο τρίτα της ταινίας που αναφέρονται στην περίοδο των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων να είναι γυρισμένα σε μαυρόασπρο φιλμ) κι άλλοτε με το στιλιζάρισμα αλλά και το χιούμορ που γνωρίσαμε στις καλύτερες ταινίες του σκηνοθετικού αυτού δίδυμου, ο Πάολο Ταβιάνι ξεκινάει από το θάνατο του Πιραντέλλο το 1936, όταν το φασιστικό καθεστώς, αντίθετα με την απόφαση του ίδιου του Πιραντέλλο να τοποθετεί η τέφρα του σε ένα βράχο στη γενέτειρά του στη Σικελία, το εκμεταλλεύεται για να τον κηδέψει και να τοποθετήσει την τέφρα του στη Ρώμη (σε σκηνες δοσμένες με το ιδιόμορφο χιούμορ των Ταβιάνι, ιδιαίτερα με τον κληρικό που προσπαθεί να βρει τρόπο να προχωρήσει με την κηδεία χωρίς να προδώσει τους θρησκευτικούς κανόνες). Για να συνεχίσει με το ταξίδι που αναλαμβάνει μεταπολεμικά ο γιος του Πιραντέλλο για να μεταφέρει την τέφρα του πατέρα του στη γενέτειρά του στη Σικελία. Ταξίδι που δίνει την ευκαιρία για ένα ταξίδι στον ίδιο τον ιταλικό κινηματογράφο της τότε εποχής, με αναφορές σε νεορεαλιστικά αριστουργήματα όπως το «Παϊζά» του Ροσελίνι.
Με εξοχές, συχνά δοσμένες με ποιητική διάθεση, εικόνες (όπως στις σκηνές ανάμεσα σε ένα Ιταλό, πρώην αιχμάλωτο πολέμου των Γερμανών με τη νεαρή Γερμανίδα γυναίκα του), που τονίζει η μαυρόασπρη φωτογραφία των Πάολο Καρνέρα και Σιμόνε Ζαμπάνι. Εικόνες που στη συνέχεια γίνονται για να μας αφηγηθούν, στο τρίτο και τελευταίο μέρος της ταινίας, «Το καρφί», ένα διήγημα του Πιραντέλλο που εκτυλίσσεται στην Αμερική του 20ου αιώνα, εκείνη των φτωχών Ιταλών μεταναστών. Μια Αμερική που μου θύμισε εκείνη του «Αμέρικα, Αμέρικα» του Καζάν, αν και εδώ έχουμε μια επαρχιακή Αμερική, που ο Ταβιάνι χρησιμοποιεί για να θέσει και το θέμα του πεπρωμένου, με τον δωδεκάχρονο Ιταλό να μετατρέπεται σε δολοφόνο, πιστεύοντας πως το μαχαίρι που έπεσε από ένα περαστικό καρότσι και ό,τι ακολούθησε, με τα δυο κοριτσάκια να μαλώνουν, όλα έγιναν «επίτηδες» για να τον οδηγήσουν αναπόφευκτα στο έγκλημα, στην εικαστικά εντυπωσιακή σκηνή και ένα χώρο, αναφορά στο «Χάος» που γύρισαν παλιότερα οι δυο αγαπημένοι αδελφοί, με την οποία κλείνει η αφήγηση.
Νίνος Φένεκ Μικελίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα enetpress.gr