Η ταινία του Σταύρου Ψυλλάκη είναι ένα ντοκιμαντέρ. Αλλά όχι όπως τα άλλα. Ο σκηνοθέτης μας έχει συνηθίσει στο βλέμμα που παρατηρεί και αναλύει. Συνθέτει και αποδίδει με ανθρώπινους όρους τον ψυχικό κόσμο ενός ανθρώπου. Έτσι και εδώ. Μόνο που, αυτή τη φορά, έχουμε ένα προσωπικό ημερολόγιο.
ΣΥΝΟΨΗ
Ο Αλέκος Ζούκας είναι ένας άνθρωπος ιδιαίτερα αγαπητός. Γλεντζές και ταυτόχρονα βαθιά σκεπτόμενος και στοχαστικός. Ένας άνθρωπος που δύσκολα τον ξεχνάς. Αν το γνωρίσεις. Στην ταινία, τα ταξίδια του σκηνοθέτη με τον Αλέκο Ζούκα και τους φίλους του στην Πυρσόγιαννη εναλλάσσονται με τις εκμυστηρεύσεις του Αλέκου. Για την εμπειρία του με τον καρκίνο. Αβίαστα συγκινητικό. Δοσμένο από καρδιάς με μία σπάνια ειλικρίνεια. Ένα εγκώμιο στη φιλία από έναν άγγελο αμαρτωλό. Με την παρουσία του σκηνοθέτη.
Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ
Ο φίλος σου έχει διαγνωσθεί με καρκίνο. Οι πιθανότητες να πεθάνει είναι μεγάλες. Το παλεύει με τη θεραπεία και πάει καλά. Τι κάνεις; Αφηγείσαι τη ζωή μαζί του, θα μας πει ο σκηνοθέτης. Γιατί αυτό που θα μείνει είναι η μνήμη, θα τονίσει. Δεν έχει άδικο, αν το σκεφτεί κάποιος πιο σοβαρά. Αυτό που κρατά έναν άνθρωπο στη ζωή είναι η μνήμη. Ένα μνημόσυνο, αν έχει πεθάνει. Αν ζει, η οφειλή να ολοκληρώσει αυτή την αφήγηση.
Ο Αλέκος Ζούκας έζησε μετά τη θεραπεία. Νίκησε τον καρκίνο. Αν η σάρκα θεραπεύτηκε, η ψυχή παραμένει άρρωστη, θα πει στην κάμερα. Αυτό το αντάμωμα με τον άλλο κόσμο στιγματίζει τον άνθρωπο. Του αφήνει κάτι άρρωστο, θα ισχυριστεί. Μπορεί να μη συμφωνώ, όμως δέχομαι αυτή την κατάθεση. Νομίζω ότι τότε ο άνθρωπος αρχίζει πάλι να ζει. Αυτό το δέχεται και ο Ζούκας. Τότε όμως έρχεται η χαρά της ανάστασης που έχει γίνει πριν το βιολογικό θάνατο. Ξέρει πώς να αντιμετωπίσει πλέον τη ζωή του. Πλησιάζει την επικούρεια λογική.
ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΙΑ
Ο Σταύρος Ψυλλάκης με την «Οφειλή» θα κάνει μία ταινία για τη φιλία. Όχι για το φίλο του. Ή, για να το πούμε καλύτερα, μία ταινία για το φίλο του μέσα από την αφήγηση αυτής της φιλίας. Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που ο σκηνοθέτης κάνει μία ταινία που είναι ένα ημερολόγιο. Ας θυμηθούμε την «Αγέλαστο πέτρα», του Φίλιππου Κουτσάφτη, ή το «Γράμμα από το Σαρλερουά», του Λάμπρου Λιαρόπουλου. Η αφήγηση είναι σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Η φωνή του σκηνοθέτη είναι σαν τη φωνή του υποβολέα. Δεν κραυγάζει, σου υπενθυμίζει τα λόγια. Εδώ αφήνει το συναίσθημα να γεννηθεί με ανώδυνο τοκετό. Και όντως έτσι γίνεται.
Η κάμερα καταγράφει και περιγράφει συγχρόνως. Μπορεί σε κάποιες στιγμές να μην έχουμε την καλύτερη εικόνα. Δε μας ενδιαφέρει. Νοιαζόμαστε για την αφήγηση του αισθήματος. Βλέπουμε τις παύσεις. Γεμίζουν με τα δικά μας συναισθήματα. Παράγεται μία άλλη αφήγηση ενώ αυτή της ταινίας δεν έχει τελειώσει. Ο σκηνοθέτης δε φοβάται να είναι ελλειπτικός. Γιατί αυτή τη στιγμή είναι ουσιαστικά μαιευτήρας. Είμαστε μάρτυρες ενός τοκετού. Όμως δε γεννιέται ένα μόνο παιδί: ο κάθε θεατής γεννά το δικό του. Αυτό είναι το αντίδωρο του σκηνοθέτη.
ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
Τα μεγάλα εκφραστικά μάτια του Σταύρου, για όσους τον ξέρουν, είναι ως ει παρόντα σε κάθε καρέ. Βλέπει-παρατηρεί-περιγράφει. Αναγεννά με τον τρόπο που ξέρει πολύ καλά. Μπαίνει βαθιά στην ψυχή του άλλου. Βγάζει τον πυρήνα του ψυχισμού του. Εμπλέκεται στην αφήγηση. Ξέρει όμως πότε θα πρέπει να φύγει για να μας αφήσει να δημιουργήσουμε μαζί του. Δε μας ενοχλεί. Με ταχυδακτυλουργικές κινήσεις παίρνει το μωρό από τη μήτρα. Σχεδόν αμέσως μας το παραδίδει καθαρό. Όλο ζωντάνια.
Ποιος είναι ο Αλέκος Ζούκας; Δε μας λέει με ξεκάθαρο τρόπο. Δηλώνει ότι αυτός είναι το αναφερόμενο της φιλίας. Άρα στην «Οφειλή» μιλά για το συναίσθημα της φιλίας, κυρίως. Σε δεύτερη φάση θα μιλήσει μαζί μας για το Ζούκα. Δεν μπορείς να δεις την ταινία χωρίς να συγκινηθείς. Αυθόρμητα. Δεν ξέρεις για ποιο λόγο. Θα το μάθεις μετά. Αφού η ταινία τελειώσει και πάρει το χρόνο της η νεκρή αφήγηση. Αυτή που όμως αναγεννιέται μέσα σου. Συμπαρασύρει στοιχεία από το ασυνείδητό σου και όλο αυτό λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Σα μία θεραπευτική ενόραση. Έτσι όπως θα πρέπει να είναι στην πραγματικότητα ο κινηματογράφος.
Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ
Τέτοιο κινηματογράφο ξέρει να κάνει ο Σταύρος Ψυλλάκης και τον κάνει καλά. Δεν έχω βρει μία ταινία του που να μην είναι καλή. Νομίζω αυτό συμβαίνει επειδή ο σκηνοθέτης νοιάζεται για τον Άνθρωπο. Είναι γλυκός, καλός και στοργικός με τους φίλους του. Ανεκτικός με αυτούς που δεν είναι φίλοι του. Γιατί δε νομίζω ότι ο Σταύρος έχει εχθρούς. Είναι ένας σκηνοθέτης που δεν έχει προσεχθεί όσο θα έπρεπε. Περιμένουμε να βρει η «Οφειλή» το δρόμο της για την αίθουσα. Για να μαγέψει το κοινό της.
Γιάννης Φραγκούλης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα filmandtheater.gr