Η εκδίκηση της φύσης
Η πρόσφατη ενεργειακή κρίση με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, ανέδειξε σε όλη του την έκταση το τεράστιο πρόβλημα των ενεργειακών πηγών αλλά και της οικολογικής κρίσης, ως αποτέλεσμα της αλόγιστης εκμετάλλευσής τους.
Χωρίς επάρκεια ενέργειας αυτό το οποίο θεωρούμε ως σύγχρονο ανθρώπινο πολιτισμό θα καταρρεύσει σαν παλάτι χτισμένο στην άμμο. Γιατί πρόκειται για έναν πολιτισμό ο οποίος είναι βασισμένος στο κέρδος, το οποίο προϋποθέτει την κατανάλωση, άρα την αλόγιστη και χωρίς μέτρο σπατάλη των πηγών ενέργειας. Και όλη αυτή η κατάσταση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια, στο τέλος του πολιτισμού, όπως τουλάχιστον τον έχουμε γνωρίσει. Μοναδική λύση, η οποία όμως έχει αργήσει δραματικά, είναι η αλλαγή του σύγχρονου καταναλωτικού μοντέλου και μια πιο εναρμονισμένη συμβίωση του ανθρώπου με τη φύση.
Ο κινηματογράφος σε αρκετές περιπτώσεις έχει επισημάνει τις ολέθριες συνέπειες στις οποίες οδηγεί η καταστροφή του περιβάλλοντος. Θυμάμαι π.χ. την ταινία «Υδάτινος κόσμος» του Κέβιν Ρέινολτς, του 1995, η οποία εκτυλισσόταν σε έναν κόσμο πλημμυρισμένο από τα νερά, καθώς είχαν λιώσει οι πάγοι των πόλων και η γη ήταν σκεπασμένη με νερό. Πόσο απέχει από την αλήθεια η ταινία του Ρέινολτς, όταν βλέπουμε σήμερα τους πάγους να λιώνουν με μεγάλη ταχύτητα και τη στάθμη της θάλασσας να ανεβαίνει;
Βέβαια, πρωτοστατούντος του Χόλιγουντ, οι ταινίες αυτές εντάσσονται στο αρκετά δημοφιλές είδος των ταινιών καταστροφής, οι οποίες συνήθως, βασίζονται στο θέαμα και στα εφέ. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως τα σενάρια είναι βασισμένα σε πραγματικά δεδομένα και αυτό μπορεί να τις καταστήσει προφητικές.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η ταινία «Φλεγόμενη θάλασσα» (Nordsjøen) του Τζον Αντρέας Άντερσεν, μια νορβηγική ταινία καταστροφής, με οικολογική προσέγγιση.
Όπως είναι γνωστό η Νορβηγία διαθέτει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου τα οποία βρίσκονται στη Βόρεια Θάλασσα. Τα κοιτάσματα αυτά, τα οποία είναι από τα μεγαλύτερα που υπάρχουν παγκοσμίως, ανακαλύφθηκαν το 1969 και έκτοτε ξεκίνησε η εκμετάλλευσή τους. Η περιοχή γέμισε με πλατφόρμες εξόρυξης οι οποίες τρυπούν τον πυθμένα της θάλασσας και βγάζουν στην επιφάνεια τον πολύτιμο για την ανθρωπότητα «μαύρο χρυσό».
Η Σοφία ζει σε μια μικρή παράκτια πόλη, η οποία βρίσκεται κοντά στις υπεράκτιες εξέδρες εξόρυξης. Εργάζεται σε μια ομάδα διάσωσης ως χειρίστρια τηλεκατευθυνόμενων υποβρυχίων. Ο σύντροφός της, Στίαν, εργάζεται σε μία από τις πλατφόρμες. Μία μέρα όμως ένα δυστύχημα έρχεται να ταράξει την ήσυχη ζωή της μικρής πόλης. Μία πλατφόρμα καταρρέει παρασύροντας στο βυθό και τους ανθρώπους που εργάζονταν σε αυτήν. Η Σοφία καλείται να σπεύσει επί τόπου για να ψάξει για αγνοούμενους. Μαζί με το φίλο και συνάδελφό της Άρθουρ, κατεβάζουν το τηλεκατευθυνόμενο υποβρύχιο στο βυθό και αρχίζουν τις έρευνες. Καθώς οι έρευνα προχωρά η Σοφία παρατηρεί πως από πολλά σημεία του βυθού βγαίνουν φυσαλίδες, κάτι που σημαίνει πως υπάρχει διαρροή φυσικού αερίου. Κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει έκρηξη. Ειδοποιείται η εταιρία και η νορβηγική κυβέρνηση και αποφασίζουν, για λόγους ασφαλείας να σφραγίσουν όλα τα «πηγάδια» εξόρυξης. Και ενώ οι εξέδρες αρχίζουν να εκκενώνονται, ακόμη μία από αυτές καταρρέει και εκρήγνυται! Ο Στίαν, στην προσπάθειά του να σφραγίσει το «πηγάδι» στην εξέδρα που εργάζεται, παγιδεύεται, καθώς η τελευταία καταρρέει και δεν προλαβαίνει να επιβιβαστεί στο ελικόπτερο με τους συναδέλφους του. Όταν η Σοφία μαθαίνει πως ο αγαπημένος της βρίσκεται παγιδευμένος κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ζητά από τις αρχές να τον απεγκλωβίσουν. Κανείς όμως δεν κάνει τίποτα με τη δικαιολογία πως δεν υπάρχει χρόνος. Τότε η Σοφία μαζί με τον Άρθουρ, σπεύδουν επί τόπου με σκοπό να σώσουν τον παγιδευμένο Στίαν. Ο χρόνος πλέον μετρά αντίστροφα… Όχι μόνο για τον Στίαν αλλά και για ολόκληρη την περιοχή καθώς υπάρχει μεγάλη διαρροή πετρελαίου με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον!
Όπως καταλαβαίνετε η ταινία διαθέτει αρκετό σασπένς ώστε να ανεβάσει την αδρεναλίνη στα ύψη. Ο σκηνοθέτης δίνει τον κατάλληλο ρυθμό, ιδίως στις σκηνές της καταστροφής και εκείνες της αγωνιώδους προσπάθειας για τη διάσωση του Στίαν. Για να το πετύχει χρησιμοποιεί το γρήγορο μοντάζ και εδώ είναι εμφανής… η ευρωπαϊκή ματιά. Το μοντάζ είναι μεν γρήγορο αλλά οι εναλλαγές στην εικόνα είναι τέτοιες που ο θεατής έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί το ακριβώς βλέπει. Κάτι που δε συμβαίνει στις αντίστοιχες αμερικανικές ταινίες, όπου το μοντάζ τρέχει, θαρρείς με ταχύτητα φωτός!
Εκείνο όπως που μένει από την ταινία είναι η οικολογική της προσέγγιση. Οι έρευνες που γίνονται στο κοίτασμα της Βόρειας Θάλασσας οδηγούν στο συμπέρασμα πως αιτία της διαρροής και των καταρρεύσεων είναι η αλόγιστη άντληση πετρελαίου, εξαιτίας της οποίας δημιουργούνται μετακινήσεις και υπόγειες κατολισθήσεις υλικών. Η φράση «οι τρύπες έκαναν τον πυθμένα σαν ελβετικό τυρί» που ακούγεται χαρακτηριστικά στην ταινία, δείχνει σε όλη του την έκταση την υποθαλάσσια καταστροφή και το λόγο που προκάλεσε το δυστύχημα. Αυτήν η οικολογική προσέγγιση διαχέεται σε ολόκληρη της ταινία, αποτελεί τον πυρήνα της. Θα έλεγα πως το σενάριο καταστροφής αποτελεί την αφορμή, το περιτύλιγμα ώστε να διατυπωθούν οι ανησυχίες του Τζον Αντρέας Άντερσεν, για το μέλλον.
Υπάρχει όμως ακόμη μία φράση στο φινάλε, η οποία μας δείχνει το δρόμο για την σωτηρία: «Νομίζαμε ότι είμαστε ένα έθνος του πετρελαίου. Αλλά είμαστε ένα έθνος των ωκεανών».
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com