Τομή στην αιγυπτιακή κοινωνία
Ο Ομάρ Ελ Ζοχάιρι, πιάνει την κάμερα στο χέρι κι αρχίζει να τρυπάει βαθιά την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα της πατρίδας του. Ο αιγύπτιος σκηνοθέτης, με την ταινία «Φτερά και πούπουλα», κέρδισε επάξια το Μεγάλο Βραβείο στην Εβδομάδα Κριτικής στο Φεστιβάλ των Καννών. Τι είναι όμως εκείνο που την κάνει να ξεχωρίζει;
Πρώτα απ’ όλα το γεγονός πως δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τέτοιες ταινίες από την Αίγυπτο. Μάλλον δεν πολυβλέπουμε ταινίες από τη χώρα αυτή και ιδίως ταινίες με τέτοια διεισδυτικότητα στο σώμα της αιγυπτιακής κοινωνίας. Αυτό από μόνο του έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς όταν βλέπουμε μια ταινία και όταν την κρίνουμε θα πρέπει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να λαμβάνουμε υπόψη και τις συνθήκες -κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές- της χώρας από την οποία προέρχεται.
Επίσης κάτι άλλο που την κάνει να ξεχωρίζει είναι ο τρόπος που επέλεξε ο Ελ Ζοχάιρι, να μιλήσει για όλα αυτά. Δεν επέλεξε, λοιπόν, τον κλασικό τρόπο που γυρίζεται ένα κοινωνικό, πολιτικό φιλμ καταγγελίας. Αλλά «βούτηξε στα βαθιά» κι έπιασε ένα νήμα το οποίο ενώνει το παράλογο με το δραματικό και την αλληγορία με τη μαύρη κωμωδία. Τι μαύρη, δηλαδή, κατάμαυρη!
Μετά τη δραματική σκηνή της έναρξης, που μας δείχνει έναν άνθρωπο να καίγεται μέσα στο προαύλιο ενός εργοστασίου, ο σκηνοθέτης μας συστήνει τους ήρωές του. Είναι μια σχετικά φτωχή οικογένεια, η οποία αποτελείται από τον πάτερ-φαμίλια και ολίγον «δε σηκώνω κουβέντα», σύζυγο, την αμίλητη, καρτερική και υπάκουη σύζυγο και τα τρία μικρά αγοράκια από τα οποία το ένα είναι μωρό. Αφού βλέπουμε για λίγο την καθημερινότητα της οικογένειας, φτάνουμε στη μέρα της γιορτής, η οποία γίνεται με την ευκαιρία των γενεθλίων του ενός αγοριού. Και ενώ όλα πηγαίνουν καλά και οι καλεσμένοι διασκεδάζουν -ανάμεσά τους και το αφεντικό του άνδρα- συμβαίνει κάτι ανεξήγητο. Ένας ταχυδακτυλουργός ο οποίος ήρθε να διασκεδάσει τους προσκεκλημένους, κάνει ένα κόλπο το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση του πατέρα… σε κότα! Κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει τι έχει συμβεί και από τη στιγμή εκείνη η καρτερική σύζυγος αναλαμβάνει τα πάντα. Φροντίζει για τα παιδιά, για την πληρωμή του ενοικίου, για την εξεύρεση χρημάτων αλλά… και για την κότα!
Μέσα, λοιπόν από το δύσκολο αγώνα επιβίωσης που δίνει η γυναίκα αρχίζει να ξεδιπλώνεται ολόκληρο το πλέγμα νοοτροπιών, κοινωνικών συμβάσεων, εργασιακών σχέσεων, αντιμετώπισης της γυναίκας, ελλείματος κοινωνικής πρόνοιας κ.λπ. Βλέπουμε, λοιπόν, το αφεντικό του συζύγου, να ρίχνεται στη γυναίκα, αφού πριν την έχει «βοηθήσει» οικονομικά, το διευθυντή του εργοστασίου να αρνείται να την προσλάβει καθώς δεν προσλαμβάνονται γυναίκες, αλλά δέχεται να προσλάβει τον ανήλικο γιο της, τις συνεχείς πιέσεις να πληρώσει αυτά που χρωστά. Προφανέστατη αναφορά στην πατριαρχία, με όλους εκείνους τους εμπλέκεται να είναι άνδρες!
Ο Ελ Ζοχάιρι κάνει μια βαθιά τομή από την οποία αναδύονται όλες οι παθογένειες και τα προβλήματα της αιγυπτιακής κοινωνίας, όπως και η αδυναμία -ή μήπως συγκάλυψη- του πολιτικού συστήματος να παρέμβει. Γιατί δεν είναι μόνον η πατριαρχία και η παιδική εργασία είναι και η διαφθορά, η διαπλοκή και τα συμφέροντα. Επιλέγει ένα τοπίο παρακμιακό, γεμάτο σκόνη και σκουπίδια, έναν χώρο με κτίσματα που καταρρέουν και τον καπνό του εργοστασίου να μπαίνει μέσα στα σπίτια.
Τα «Φτερά και πούπουλα» είναι μια έξυπνη ταινία, σκηνοθετημένη με μπρίο -χωρίς όμως να χάνει το στόχο της-, και με ειρωνική διάθεση, μια δραματική κωμωδία με σαφή πολιτική και κοινωνική προσέγγιση.
Το φινάλε της, παραβολικό και έντονα λυτρωτικό, αποπνέει μια αύρα ελευθερίας, καθώς η γυναίκα φαίνεται να συνειδητοποιεί πως έχει καταφέρει να κατακτήσει τη θέση της στον κόσμο, κάτι το οποίο έγινε, όχι χωρίς κόπο.
Ο Ομάρ Ελ Ζοχάιρι, στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο κατορθώνει αν μη τι άλλο, να κλέψει τις εντυπώσεις. Μπορεί κάποιες φορές να πλατειάζει, να δείχνει πως παρασύρεται από υπερβάλλοντα ζήλο και απουσία αυτοελέγχου, αλλά την ίδια ώρα αφήνει το ξεκάθαρο στίγμα ενός σκηνοθέτη ο οποίος μπορεί να καταφέρει μεγάλα πράγματα.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com