Αναγκασμένη να ζει πλάι σ’ έναν άκρως καταπιεστικό πατέρα, νεαρή κοπέλα διαβλέπει στην έλευση ενός πλούσιου φίλου του το πολυπόθητο διαβατήριο φυγής. Μπορεί, άραγε, να είναι το τελευταίο της καλοκαίρι μαζί του;
Είναι άκρως καλοκαιρινό το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Αντονέτα Αλαμάτ Κουσιγιάνοβιτς, αφού είναι γυρισμένο εξ ολοκλήρου με φόντο τη θάλασσα. Μην περιμένετε, όμως, ανάλαφρη ψυχαγωγία. Το βραβευμένο με την Χρυσή Κάμερα στην περσινή Quinzaine των Καννών είναι ένα art-house ψυχολογικό δράμα, το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει από τα άλυτα προβλήματα που παρουσιάζει το συγκεκριμένο «είδος»: προβληματικό σενάριο, αδυναμία τήρησης αφηγηματικού ρυθμού, φινάλε που χάσκει μετέωρο.
Η Γιούλια είναι ένα έφηβο κορίτσι που μένει με τους γονείς της σε απομονωμένο νησάκι των κροατικών ακτών. Φαινομενικά διάγει μια ήσυχη ζωή θερινής ραστώνης, καθώς το μόνο που φαίνεται να κάνει όλη μέρα είναι να κολυμπά και να βουτάει στο βυθό με το ψαροντούφεκό της. Η πραγματικότητα, εν τούτοις, απέχει από το να μπορεί να χαρακτηριστεί ονειρεμένη. Η Γιούλια ζηλεύει τους νεαρούς που περνούν ανέμελα τις διακοπές με το σκάφος τους, νιώθοντας πως η ίδια είναι καταδικασμένη να σπαταλά το χρόνο της εκεί μόνη της. Το ακόμα χειρότερο γι’ αυτήν είναι πως ο δεσποτικός πατέρας της υψώνει απαγορευτικό σε όλα της τα όνειρα, απορρίπτοντας δίχως συζήτηση τις όποιες αιτιάσεις της. Ο πολυεκατομμυριούχος οικογενειακός φίλος από τα παλιά, που καταφθάνει ως φιλοξενούμενος στο σπίτι τους προκειμένου ν’ αγοράσει τη γη τους και να προβεί σε τουριστικού τύπου επενδύσεις, εκλαμβάνεται απ’ αυτήν ως λύση στα προβλήματά της. Πόσω μάλλον όταν αντιλαμβάνεται πως ανάμεσα σ’ εκείνον και την μητέρα της υπήρχε από παλιά (ανομολόγητη) ερωτική έλξη. Δεν θα ήταν όμορφα, εάν και οι τρεις τους «την έκαναν» γι’ αλλού, εγκαταλείποντας τον αγροίκο πατέρα; Πιθανότατα ναι, αλλά η θεωρία είναι ένα πράγμα και η πράξη κάτι εντελώς διαφορετικό.
Η θάλασσα είναι η ευλογία και μαζί η κατάρα της Γιούλια. Από τη μία λειτουργεί (κατά κάποιο τρόπο) ως συνώνυμο της ελευθερίας της, καθώς απολαμβάνει να χάνεται στο βυθό της, από την άλλη, όμως, στέκει και ως η βασική αιτία της απομόνωσής της. Η διττή σχέση της με το υγρό στοιχείο τονίζεται διαρκώς από την Κουσιγιάνοβιτς, πέραν τούτου όμως… ουδέν, μιας και η ηρωίδα αφήνεται να περιφέρεται με μια μόνιμη θλίψη στο βλέμμα της (το οποίο περικλείεται συχνά-πυκνά από μια αύρα «μυστηρίου»), μοιάζοντας από την αρχή έως το τέλος του φιλμ να διαθέτει μονάχα ένα χαρακτηριστικό (το αυτό ισχύει και για τους υπόλοιπους του καστ). Δεν ξεφεύγει και από τις σεναριακές αντιφάσεις, καθώς από τη μία η Γιούλια δε συμφωνεί με το σχέδιο του πατέρα της να πουλήσει τη γη τους και να μετακομίσουν οικογενειακώς στο Ζάγκρεμπ, αλλά από την άλλη δεν βλέπει και την ώρα να το σκάσει απ’ αυτή τη ζωή. Τα σχέδιά της και οι φιλοδοξίες της έχουν, βέβαια, ως αφετηρία τον κακοποιητικό πατέρα της, με τη σχέση των δυο τους να λειτουργεί σαν ωρολογιακή βόμβα που μοιάζει πως κάποια στιγμή θα εκραγεί.
Η άφιξη του λεφτά Χάβι πυροδοτεί (θεωρητικά) τον μηχανισμό, με τη στιγμή του «μπαμ!» να φαίνεται πως φτάνει όταν ένα κατά τι θριλερικό στοιχείο μπαίνει στην πλοκή (η οποία, πάντως, κατά το πρώτο ήμισυ της διάρκειας, βαδίζει αγκομαχώντας κάτω από τον δαλματικό ήλιο…), φευ, όμως, όπως στα ξαφνικά μπαίνει, το ίδιο γρήγορα εξαφανίζεται. Οι λόγοι για τους οποίους ο κακός πατέρας επιδεικνύει σταθερά τέτοια συμπεριφορά απέναντι στην κόρη του μάλλον από την «πατριαρχία» αιτιολογούνται, αφού η Κουσιγιάνοβιτς δεν μπαίνει στον κόπο να δώσει περισσότερες πληροφορίες επί τούτου. Η δε οργισμένη αντίδραση που θα μπορούσε να γκρεμίσει το σαθρό δεσποτικό οικοδόμημα, περνά κυριολεκτικά ξώφαλτσα. Δεν είναι «Holiday» (2018) εδώ, και η επανάσταση δεν βρίσκεται στον ορίζοντα… του ηλιοβασιλέματος. Στο «Τελευταίο Καλοκαίρι» έχει μόνο ατελείωτο κολύμπι στο πουθενά και μια ευνουχισμένη ιδέα ενηλικίωσης. Είναι νέα και ερωτεύσιμη η Γιούλια, αλλά σαν τη σμέρνα του αυθεντικού τίτλου, μένει καταδικασμένη να δαγκώνει τη σάρκα της για να ελευθερωθεί από τα δεσμά της. Ίσως θα ήταν ενδεδειγμένο να δαγκώνει τους άλλους…
ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;
Καλοκαιρινής θεματολογίας βαλκανικό art-house, με όμορφη φωτογραφία της Ελέν Λουβάρ και αξιοπρόσεκτη πρώτη εμφάνιση της νεαρής Γκρατσίγια Φιλίποβιτς, που όμως απευθύνεται στους εκ των πραγμάτων ελάχιστους θιασώτες του «είδους». Κάποια από τα επουσιώδη στοιχεία της πλοκής θυμίζουν γνώριμες καταστάσεις… ελληνικού καλοκαιριού σε αιγαιοπελαγίτικο νησί! Τα ουσιώδη, αναδεικνύουν τα αδιέξοδα του φεστιβαλικού ευρωπαϊκού σινεμά.
Νίκος Παλάτος
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα freecinema.gr