Η σκηνοθεσία του Pablo Larrain αναδεικνύει την πνιγηρή ζήση ενός αλλιώτικου ψυχισμού μέσα στο θεσμό της βασιλείας & στα προκλητικά προνόμιά της.
Αντιπαρατάσσει τους ντελικάτους τρόπους & ευαισθησίες της Diana με την σκοτεινή περιρρέουσα ατμόσφαιρα της βασιλικής αυστηρότητας, υπό παρομοίωση στρατιωτικής πειθαρχίας.
Με υψηλό επίπεδο κινηματογράφησης, η καλλιτεχνική αύρα του έργου διαβιεί μέσα στην πολυτέλεια, μα την περιφρονεί. Η Kristen Stewart ερμηνεύει με φινέτσα. Ο Timothy Spall δρα αθόρυβα.
Υπόθεση
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Diana Spencer ή αλλιώς πριγκίπισσα της Ουαλίας, υπέφερε ψυχολογικά. Η συνειδητοποίηση της διαβίωσης σε έναν πνιγηρό, ψεύτικο γάμο, ο οποίος εξυπηρετούσε μόνο θεμελιώδεις σκοπιμότητες για τρίτους, την κλόνιζε. Η παράδοση επέβαλε στην παγιδευμένη Diana να περάσει τις τρεις πιο σημαντικές ημέρες των χριστουγεννιάτικων εορτών στο βασιλικό κτήμα Sandringham, στην περιοχή Norfolk. Εκεί όλα ήταν έτοιμα στην εντέλεια, για να υποδεχτούν καταλλήλως την ολομέλεια των συγγενών της βασιλικής οικογένειας. Με ειδικά γεύματα και ενδυματολογικές επιλογές, που θα ζήλευαν οι πάντες…
Μα η Diana υπήρξε αποδιοργανωμένη και έτσι, οδηγώντας μόνη σε κοντινούς δρόμους με αγροτικές εκτάσεις, βρέθηκε ασυνείδητα προς την παλιά της πατρική κατοικία. Ο βασιλικός σεφ Darren McGrady, που οδηγούσε κοντά στην περιοχή, είδε το αμάξι της, σταμάτησε και επιχείρησε να τη συνεφέρει. Η νεαρή, ενοχική πριγκίπισσα πλησίασε τότε μέσα στα χωράφια το σκιάχτρο, που είχε φτιάξει κάποτε ο πατέρας της, John Spencer. Η άψυχη μορφή είχε περασμένο ακόμη πάνω το κόκκινο σακάκι του γονέα της νεαρής. Η κοπέλα με τις ζωντανές αναμνήσεις πήρε το ρούχο μαζί της.
Λαμβάνοντας ψυχολογική δύναμη, η Diana συνήλθε κάπως και πήγε τελικά στο βασιλικό κτήμα. Μόνη παρηγοριά για εκείνη αποτελούσε το γεγονός, ότι οι γιοι της, William και Harry, θα περνούσαν αυτό το γιορτινό τριήμερο μαζί με την υπόλοιπη, βασιλική οικογένεια. H Diana είχε πολύ ευχάριστες σχέσεις με τα παιδιά της! Διέθετε όμως και σημαντικές συμμαχίες. Όπως το σεφ Darren McGrady και τη βασιλική ενδυματολόγο Maggie. Η Maggie υπήρξε λυτρωτική παρουσία για την ευαίσθητη πριγκίπισσα της Ουαλίας. Αλλά η απόλυτη ενσυναίσθηση επήλθε από μια ιστορική προσωπικότητα. Τη δύστυχη Anne Boleyn…H Diana διάβαζε ένα βιβλίο με την τραγική ιστορία της…
Στον αντίποδα, δεν εκτιμούσε καθόλου τον καινούργιο υπεύθυνο της απόλυτης τάξης στο βασιλικό κτήμα. Ο πρώην ταγματάρχης και τωρινός σταβλάρχης, Alistair Gregory, όφειλε να ελέγχει τη Diana. Την τρόμαζε η παρουσία του. Το ίδιο ίσχυε και για τον σύζυγό της, Charles. Με τη δε μητέρα του, βασίλισσα Elizabeth ΙΙ, οι καταστάσεις αλληλοεκτίμησης ήταν αμφίρροπες. Η Diana απλώς δεν ανήκε ποτέ ηθικά σε αυτόν το χώρο. Μολονότι διέθετε φινέτσα και χάρη, απεχθανόταν την πολυτέλεια και τους διαχρονικούς τίτλους ευγενείας…
Ανάλυση
Γενικώς…
Η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί μια ευχάριστη, κινηματογραφική έκπληξη. Το έργο αυτό αποδεικνύεται αξιοπρόσεκτο! Για πολλούς λόγους. Ο πιο σημαντικός αφορά τη μεγαλύτερη κατάκτηση. Δηλαδή την άσκηση γοητείας σε θεατές που έχουν οποιαδήποτε γνώμη για το θεσμό της βασιλείας. Ακόμη και αρνητική. Φερειπείν, προσωπικά διαφωνώ με το θεσμό αυτό και ειλικρινά δεν κατανοώ, γιατί εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα στον 21ο αιώνα. Αντιλαμβάνομαι λοιπόν, ότι παρομοίως πολλοί δημοκρατικοί Σινεφίλ θα αντιμετωπίσουν με κάποια δόση δυσπιστίας την ενδεχόμενη επιλογή τους περί παρακολούθησης της ταινίας “Spencer.” Όμως, εδώ δεν υπάρχει λόγος τέτοιας ανησυχίας.
Καθότι σε τούτο το έργο έχουμε μια αλλιώτικη καλλιτεχνική άποψη. Αποδίδεται, ουσιαστικά, η κυρίαρχη άποψη του ψυχισμού της ηρωίδας, η οποία πνίγεται μέσα σε αυτόν το θεσμό και τη ζήση των προκλητικών προνομίων του. Μια υπάρχουσα πνιγηρή, εφιαλτική και απειλητική ατμόσφαιρα για εκείνη…Κάνει την ηρωίδα να παραδίδεται σε όλο και περισσότερες αρνητικές σκέψεις. Η ίδια ασφυκτιά και αηδιάζει. Δεν εγκλιματίζεται εκεί. Νιώθει ενοχές. Η Diana, κοιτάζοντας ειλικρινά μέσα στην ψυχή της, περιφρονεί τον εκλεκτικό ρουχισμό, την υψηλή γαστρονομία, τη συμμαχική διασταύρωση με το “βασιλικό” αίμα και γενικότερα όλα τα τοιχώματα της προστατευτικής γυάλας αυτού του σνομπιστικού, μα όντως πανίσχυρου κόσμου.
Περιφρονεί την πολυτέλεια! Την απαρνείται, αλλά δεν έχει εναντιωθεί ακόμη επίσημα σε εκείνη. Φοβάται. Ένα επίσης πολύ ενδιαφέρον σημείο της ταινίας είναι ακριβώς αυτό! Ότι δηλαδή, η πολυτελής γυάλα είναι σχεδόν αδιαπέραστη, ακόμη και μόλις κατορθώσεις να μπεις μέσα. Μοιάζει με κλουβί, από το οποίο δεν μπορείς έτσι εύκολα, να διαφύγεις. Υπάρχουν συνέπειες. Ορισμένα πρόσωπα, όπως η βασίλισσα Elizabeth II, ο πρίγκιπας Charles και ο σταβλάρχης Alistair Gregory, θυμίζουν με διαφορετική προσέγγιση στη γλυκιά Diana αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα.
Αντιθέτως, η ευτυχία για την ενοχική πριγκίπισσα έρχεται σε αυτό το περιβάλλον μέσα από επιλεγμένες, διαπροσωπικές σχέσεις. Τόσο σε ιδιαίτερα, συγγενικά μέλη όσο και σε άτομα του βασιλικού προσωπικού υπηρεσίας. Η ιδανικότερη σχέση για την ίδια είναι φυσικά με τους γιους της, William και Harry. Αλλά η πριγκίπισσα της Ουαλίας εμπιστεύεται ακόμη το σεφ Darren McGrady και την ενδυματολόγο Maggie. Η ταύτιση με την Anne Boleyn αφορά μια όμορφη πινελιά. Εκφράζει σε γενικό βαθμό την ταύτιση κάθε ανθρώπου με ιστορικές προσωπικότητες του παρελθόντος, αλλά και μια ειδική συνθήκη ευγενών για την τρομαγμένη προσωπικότητα της Diana. Για να τα λέμε όλα όμως, υπήρχε εκεί και μια δόση ματαιοδοξίας σε σχέση με τη διαχρονικότητα της ιστορικής καταγραφής ανθρώπων, που απλώς βρίσκονται κοντά στο στέμμα ή οι ίδιοι με στέμμα…
Αυτός είναι λοιπόν ο κόσμος της Diana στην ταινία και εκεί βασίζεται η ακολουθία της κινηματογραφικής αφήγησης, όπως θα δούμε παρακάτω. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει βεβαίως από χρονική και ψυχολογική άποψη αυτή η ενδιάμεση εποχή στην ταραχώδη ζωή της παντρεμένης Diana. Και μάλλον αυτή η χωροχρονική μορφή επιλεγμένης παρατήρησης αποτελεί και τη θεμελιώδη δυναμική της καλλιτεχνικής ευστοχίας του έργου. Να επεξηγήσει δηλαδή πειστικά, τι μπορεί να οδήγησε πιθανότατα στην απόγνωση, διάσταση και στη μετέπειτα κοινή απόφαση του διαζυγίου, τη συμπαθή Lady Diana.
Ας μην ξεφεύγουμε
Θυμηθείτε όμως, πως εξετάζουμε μόνο τον ψυχισμό αυτής της περσόνας, σε μια ταινία. Δεν μπορούμε ωστόσο, να ξέρουμε κάτι τόσο προσωπικό, τόσο ενδόμυχο, σε σχέση με την άγνωστη διάσταση της νόησης του πραγματικού προσώπου…Πιθανολογούμε μονάχα, μέσα από τη ματιά των δημιουργών, ότι παγιδεύτηκε ψυχολογικά παρομοίως η πραγματική Diana (έχει αποδειχτεί, ότι στην πραγματικότητα τόσο η Diana όσο και ο Charles είχαν τότε παράλληλες, εξωσυζυγικές σχέσεις).
Συμπερασματικά, πράγματι εδώ δεν θα εκθειαστεί, αλλά ούτε και θα διαφημιστεί άμεσα ο θεσμός της βασιλείας, όπως σε άλλες ταινίες. Παρόλα αυτά, εάν αναλογιστούμε, τι ακριβώς συνέβαινε τότε στην καλοσυνάτη, ντροπαλή ηρωίδα και στον αντίποδα τι γινόταν παράλληλα πάντοτε σε άλλες χώρες με πολύ πιο ταλαίπωρες, διαπροσωπικές ιστορίες ανθρώπων παγκοσμίως…Τότε όντως, υπό αυτό το πανοραμικό, εκλογικευμένο πρίσμα, μάς φαίνονται κάπως υπερβολικά, όλα αυτά που περνούσε η συμπαθής Lady Diana. Αλλά επί τούτου δεν ευθύνεται η ταινία. Εφόσον επελέγη η εν λόγω θεματική, ήταν αναπόφευκτο κάτι τέτοιο.
Πιο αναλυτικά…
Κινηματογραφικές Παράμετροι
Σενάριο
Το έγραψε ο Steven Knight. Αποδεικνύεται καθοριστική αυτή η επιλογή της ενδιάμεσης, χρονικής περιόδου στη ζωή της Diana. Δηλαδή, λίγο πριν από το διαζύγιο και αρκετά χρόνια πριν από το θάνατό της. Έτσι η ταινία δεν θα ασχοληθεί σοβαρά ούτε καν με το πρελούδιο ισχυρισμών συσχέτισης “εκ των έσω” για την ευθύνη του ύστερου, τραγικού θανάτου εκείνης. Δίνει απλώς στο κοινό κάποιους υπαινιγμούς και έτσι όλοι οι Βρετανοί νιώθουν τελικά πλήρεις από παράλληλες εκδοχές…
Αλλά υπονοεί το έργο μία ορατή, πρώιμη ευθύνη γενικότερα στους paparazzi, ως αποτέλεσμα της επικίνδυνα ασκούμενης ψυχολογικής πίεσης στην προσωπική ζωή της πριγκίπισσας της Ουαλίας (τόσο για την υπάρχουσα ψυχολογική πίεση που θα δούμε στο έργο, όσο και για τα εξωγενή αποδεδειγμένα αίτια της πιεστικής ακολουθίας των paparazzi, κατά το αληθινό θανατηφόρο, τροχαίο ατύχημα).
Δεν θα εξεταστεί καθόλου η φιλανθρωπική δράση και η ανθρωπιστική αναγνώριση της πραγματικής πριγκίπισσας Diana στην ταινία (θυμίζουμε, ότι μέχρι τότε η αληθινή Diana είχε συνδράμει επισήμως σε πολλές και τολμηρές, φιλανθρωπικές καμπάνιες, προσεγγίζοντας σοβαρά θέματα όπως το aids, ο καρκίνος, η λέπρα, οι εξαρτήσεις ναρκωτικών, η αστεγία κ.α.).
Σκηνοθεσία
Κεντρική ιδέα
Όλη η εκφραστική δύναμη του έργου βρίσκεται στη σκηνοθεσία του Pablo Larrain! Ο συγκεκριμένος δημιουργός ενδιαφέρθηκε πολύ για τον τρόπο αφήγησης. Υπάρχουν γοητευτικές πτυχές, οι οποίες συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους, υποστηρίζοντας με ολοκληρωμένο, συναισθηματικό τρόπο την ψυχοσύνθεση της εντυπωσιακής ηρωίδας του. Η σκηνοθεσία αντιπαρατάσσει τους ντελικάτους τρόπους & ευαισθησίες της μοναχικής Diana με τη σκοτεινή, περιρρέουσα ατμόσφαιρα της βασιλικής αυστηρότητας, υπό παρομοίωση ψυχρής, στρατιωτικής πειθαρχίας.
Η πειθαρχία αυτή ξεκινά από την εμφάνιση του στρατιωτικού προσωπικού, που φέρνει με ασφάλεια τα πολυτελή γεύματα στο Norfolk. Εξελίσσεται παράλληλα με την απόλυτη τάξη στην κουζίνα του σεφ Darren McGrady. Εξακολουθεί να υποστηρίζεται από την παρουσία του πρώην ταγματάρχη και τωρινού σταβλάρχη, Alistair Gregory. Διατηρείται με τα συρματοπλέγματα ή τη φρούρηση γύρω από το βασιλικό κτήμα, καθώς και με τη συρραφή κάθε κουρτίνας στα διαμερίσματα της Diana. Επανεμφανίζεται από το βασιλικό κυνήγι. Υπονοείται με τη ζυγαριά.
Έχουμε ακόμη συμμαχίες ή κόντρες. Στην 1η περίπτωση, η ιδιαίτερη σχέση της Diana με τους γιούς της θα κερδίσει στην πορεία το θεατή. Η τρυφερή αποτύπωση της γονεϊκής ιδιωτικότητας, με περιπαικτικές προσφωνήσεις “soldier” και “major” στα παιδιά της, περιγράφει ιδανικά την προσπάθεια προσέγγισης μιας μητέρας στον διαφορετικό κόσμο των γιων της. Στη 2η περίπτωση, ξεχωρίζει η αναπαράσταση της εγκεφαλικής παρτίδας στρατηγικής ανάμεσα στην Diana, τον Charles και ένα παρεμβαλλόμενο τραπέζι μπιλιάρδου με ακίνητες μπάλες. Ο θεατής εκεί εκτάκτως πορεύεται οπτικά με τη ροή αντιλόγου του ζεύγους.
Τεχνική/έκφραση
Μολονότι το έργο αντλεί δύναμη από την κυρίαρχη οπτική γωνία της πρωταγωνιστικής ματιάς, περιλαμβάνει ένα ενδιαφέρον σκεπτικό ακόμη πιο σύνθετης παρατήρησης στην εξελικτική του πορεία. Λόγου χάριν, η ματιά του θεατή στον κόσμο της Diana πρωτοστατεί επίσης σε αυτό το σκεπτικό. Παρατηρούμε πολλά μεσαία πλάνα στην ηρωίδα Diana.
Δημιουργείται έτσι εγγύτητα με τον θεατή για το ξεχωριστό αυτό, ευγενές, ντροπαλό πλάσμα. Ιδανική στιγμή επί τούτου (σε συνεργασία με το μοντάζ) είναι η εξής: Πλάνο από το πλάι στην ηρωίδα στα σκαλιά ανοικτού, εξωτερικού χώρου του βασιλικού κτήματος στο Norfolk. Μοιάζει προσωρινώς σαν παράλληλη άποψη θεατή και σταβλάρχη. Αλλά μόλις φεύγει ο Alistair Gregory, αποδεικνύεται, ότι είναι ο θεατής εκείνος, που ήρθε δίπλα στα σκαλιά, με ενσυναίσθηση στην ψυχή της Diana!
Επιπροσθέτως, διακρίνεται νοσταλγία για τη μνήμη του John Spencer, πατέρα της Diana. Αυτή η νοσταλγία παντρεύεται ιδανικά με την άρνηση του εκλεκτικού ρουχισμού από εκείνη. Παρατηρούμε τότε ένα ανδρείκελο με το απλό, κόκκινο σακάκι του πατέρα της να βρίσκεται από τα χωράφια του σκιάχτρου, πλέον μέσα στα πολυτελή διαμερίσματα. Τα πλάνα πίσω από το κεφάλι της Diana εκεί είναι καλλιτεχνικά. Τα αντίστροφα πλάνα όμως, όπου φαίνεται η μορφή της, έχουν λάθος. Ήταν περιττά.
Η Diana θα σταματήσει αργότερα το κυνήγι φασιανών για τα παιδιά της, φορώντας αυτό το σακάκι. Έγινε η ίδια ένα ειρηνικό-αντιπολεμικό σκιάχτρο τότε. Γενικότερα, η ενασχόληση του φακού με τους φασιανούς εντυπωσιάζει τόσο νοηματικά όσο και οπτικά. Κατά τα άλλα, οι σκηνές με την Anne Boleyn διεκδικούν μια εξελικτική εγγύτητα στην ευφάνταστη ψυχή της Diana, όσο εκείνη διαβάζει το σχετικό βιβλίο. Ένα ταξίδι συμμαχικής ταύτισης ανάμεσα σε παρελθόν, παρόν και μέλλον.
Πραγματικότητα & μυθοπλασία
Αποδεικνύεται, ότι μελετήθηκαν όντως πολύ λεπτές ισορροπίες στην πορεία της αληθινής ζωής της Diana. Παρόλα αυτά, η αφήγηση του σκηνοθέτη παραμένει διακριτική και ουσιώδης, σχετικά με εκείνες. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα βρίσκονται σε 2 στιγμές:
- Ο χορός της Diana σχετίζεται με αληθινά ταλέντα του πραγματικού προσώπου (μπαλέτο και tap dance), αλλά εκφράζεται με όμοια και διαφορετική απόδοση χορογραφίας στην ταινία. Η ιδέα της λυτρωτικής απόδρασης για την κεντρική περσόνα παραμένει τότε σαν κοινός τόπος, μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας στο έργο.
- 2) Οι μυθοπλαστικές, ερεβώδεις στιγμές στα φθαρμένα σκαλοπάτια συνδέονται ομοίως, υπό αλληλουχία συλλογισμού, με το πραγματικό παρελθόν της πριγκίπισσας της Ουαλίας, εάν αναλογιστούμε ότι: Α) Η Diana, όταν ήταν μικρή, είχε σπρώξει με εχθρότητα από τις σκάλες τη μητριά της, Raine Spencer-McCorquodale, με αποτέλεσμα εκείνη να τραυματιστεί (πηγή: https://royalcentral.co.uk/features/the-inside-story-of-when-diana-pushed-her-stepmother-down-a-flight-of-stairs-following-a-furious-row-149528/). Β) Στο έτος 1982, όταν ήταν 12 εβδομάδων έγκυος, η Diana έπεσε οικειοθελώς από τις σκάλες. Διότι η ίδια ένιωθε ανεπαρκής. Το έμβρυο τότε, ευτυχώς, δεν τραυματίστηκε. Ήταν ο William (πηγή:https://en.wikipedia.org/wiki/Diana,_Princess_of_Wales#cite_note-Morton-Raine-18).
Αυτά τα εξωγενή από την ταινία στοιχεία, χωρίς έρευνα κινηματογραφικής δημοσιογραφίας δεν είναι κατανοητά στο ανυποψίαστο μάτι του θεατή. Άρα, ο σκηνοθέτης ενέταξε με διακριτικότητα πολύ σκοτεινές, πραγματικές στιγμές της Diana στο έργο. Συνδέοντάς τες (στο ασυνείδητο της εγκεφαλικής σκηνοθεσίας του) με την ευδιάκριτη, προσωπική του, πιο συνειδητή, εκφραστική μορφή αυτοκαταστροφής της περσόνας-ηρωίδας. Η οποία αυτοκαταστροφή ξεπεράστηκε γενναιόδωρα στην ταινία, κάνοντας επίθεση στην ασφυκτική πολυτέλεια (περιδέραιο). Συνεπώς, είναι μελετημένος δημιουργός, με άποψη!
Μοντάζ & Διεύθυνση φωτογραφίας
Μοντέρ ήταν ο Sebastián Sepúlveda. Ρομαντική η απόδοση της αφαιρετικής λειτουργίας με τους χορούς και το τρέξιμο της Diana! Οι πνιγηρές, τρομακτικές ονειροπολήσεις της Diana με μαργαριτάρια και πένσα είναι τόσο πειστικές! Πρέπει να επικεντρωθείς σε λαιμό ή χέρια αντιστοίχως, προκειμένου να εξακριβώσεις, ότι εκείνη δεν τις βιώνει στα αλήθεια.
Διευθύντρια φωτογραφίας ήταν η Claire Mathon. Καθοριστικό κομμάτι της ψυχρότητας, της πνιγηρής ατμόσφαιρας και της ιδιωτικής σφαίρας της Diana με την ανάδειξη χαρμολύπης οφείλεται στη ρύθμιση της θέασης. Εξαιρετική, σε μαγαζί καφετέριας, η προβολή διαχωρισμού πλήθους και Diana, χωρίς εκλάμψεις γκλαμουριάς. Αλλά μόνο με έναν προσωπικό χώρο σεμνής κομψότητας. Ακόμη, ένας “κύκνος” βιώνει την πιο ταπεινωτική του στιγμή με φόρεμα στην τουαλέτα, αλλά δεν πεθαίνει.
Ερμηνείες
Kristen Stewart (πριγκίπισσα Νταϊάνα Σπένσερ)
Περίτεχνη ερμηνευτική απόδοση! Ειδικότερα, εάν αναλογιστούμε τη βαρύτητα ενός τέτοιου ρόλου. Η προφορά, η ντροπαλότητα, ο καταπιεσμένος θυμός, η απόδοση της πνιγηρής ζήσης σε μια ασφυκτική, βασιλική γυάλα και φυσικά αυτή η αίσθηση αρετής ενός ευαισθητοποιημένου ανθρώπινου πλάσματος, είναι όλα εκεί! Η ερμηνεία κρατά το Σινεφίλ γοητευμένο από την αρχή μέχρι το τέλος.
Τίμοθι Σπολ (σταβλάρχης Alistair Gregory)
Αυτό το παγωμένο, αφοσιωμένο βλέμμα σε έναν αυτοσκοπό, χωρίς καμία αμφισβήτηση, κάνει περιέργως ζωντανό τούτο το χαρακτήρα! Ο σπουδαίος ερμηνευτής αυτός βρίσκει πάντοτε τη λύση στους ρόλους του.
Γιάννης Κρουσίνσκυ
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα eretikos.gr