Όσες και όσοι έχουμε παρακολουθήσει τουρκικά σίριαλ θα διαπιστώσαμε πως, κατά κανόνα, οι ήρωες ανήκουν στην ανώτερη κοινωνική τάξη και ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει στον καλό τουρκικό κινηματογράφου, όπου οι σκηνοθέτες και οι σεναριογράφοι επιλέγουν για ήρωες, απλούς καθημερινούς ανθρώπους του μόχθου, οι οποίοι ζουν στις επαρχίες της αχανούς χώρας. Επίσης ένα άλλο χαρακτηριστικό αρκετών από αυτές τις ταινίες είναι, ότι οι ήρωες είναι παιδιά. Με λίγα λόγια τα σίριαλ δίνουν μια πλαστή, μια ψεύτικη εικόνα της ζωής στην Τουρκία σε αντίθεση με το σινεμά που δίνει μια ρεαλιστική εικόνα της πραγματικότητας.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως ο τουρκικός κινηματογράφος αφενός είναι λαϊκός με την έννοια πως προσεγγίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καθημερινοί άνθρωποι, αφετέρου εκμεταλλεύεται το φυσικό τοπίο της χώρας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Η ταινία «Φύλακας Αδερφός» (Okul Tirasi), του Φερίτ Καραχάν, μας μεταφέρει σε ένα οικοτροφείο στην ορεινή Ανατολία όπου φοιτούν παιδιά Κούρδων. Εκεί συναντάμε τον Γιουσούφ και τον Μέμο, δυο φίλους οι οποίοι ζουν στον ίδιο κοιτώνα και κοιμούνται σε διπλανά κρεβάτια.
Το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα αυστηρό και δεν είναι σπάνιες οι σκληρές τιμωρίες. Έτσι μια μέρα και ενώ τα παιδιά κάνουν το βδομαδιάτικο μπάνιο τους, ένας δάσκαλος υποχρεώνει τρεις μαθητές, ανάμεσά τους και τον Μέμο, να πλυθούν με κρύο νερό, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν ήταν φρόνιμοι. Και όλα αυτά μέσα στο καταχείμωνο, με θερμοκρασίες πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν και ενώ έχει χαλάσει ο καυστήρας του καλοριφέρ!
Την επόμενη μέρα ο Μέμο δεν μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι και αισθάνεται έντονο πόνο στο κεφάλι. Ο Γιουσούφ ενημερώνει τους δασκάλους και μεταφέρει το φίλο του στο αναρρωτήριο. Όμως όσο περνά η ώρα, ο μικρός μαθητής χειροτερεύει και ο φίλος του ανησυχεί. Τελικά καταφέρνει να κινητοποιήσει του δασκάλους αλλά και το διευθυντή του οικοτροφείου. Τότε αρχίζουν να αποκαλύπτονται διάφορα πράγματα καθώς το αυτοκίνητο του ιδρύματος έχει πάει στην πόλη για προσωπική εξυπηρέτηση του διευθυντή και έχει αποκλειστεί εκεί εξαιτίας της χιονόπτωσης. Ο Γιουσούφ είναι ιδιαίτερα ανήσυχος για το φίλο του, οι δάσκαλοι ρίχνουν ο ένας την ευθύνη στον άλλον, ο διευθυντής το ίδιο ενώ ο Μέμο παραμένει σχεδόν λιπόθυμος. Και μέσα από ένα συνεχές αλαλούμ, έναν τραγέλαφο ευθυνών και αποποίησής τους και ενώ γίνονται προσπάθειες να βρεθεί τρόπος για να μεταφερθεί το παιδί στο νοσοκομείο, αποκαλύπτεται η αλήθεια. Αφού όμως προηγουμένως πολλά έχουν βγει στη φόρα.
Ο Φερίτ Καραχάν με την ταινία του ανοίγει πολλά ζητήματα. Όπως το εκπαιδευτικό σύστημα, τις αναχρονιστικές μεθόδους εκπαίδευσης, τη γραφειοκρατία και τη δυσκινησία του συστήματος, τη διαφθορά και την αυθαιρεσία των κρατικών υπαλλήλων και, φυσικά, την αντιμετώπιση των Κούρδων από το τουρκικό κράτος. Χαρακτηριστικά σε μια σκηνή, όταν ένας μαθητής ερωτάται που είναι το χωριό του κι εκείνος απαντά «στο Κουρδιστάν» η απάντηση του δασκάλου είναι, «δεν υπάρχει Κουρδιστάν αλλά… ανατολική Ανατολία!».
Ο σκηνοθέτης δεν παραμένει απλός παρατηρητής των όσων συμβαίνουν αλλά με την κάμερα στο χέρι μπαίνει στους θαλάμους και τους διαδρόμους του οικοτροφείου, κινείται διαρκώς, πλησιάζει πολύ κοντά στα πρόσωπα των παιδιών. Με τρόπο αριστοτεχνικό χτίζει μια ιστορία ερωτημάτων κι ύστερα αρχίζει σιγά-σιγά να μας φέρνει κοντά στην αποκάλυψη της αλήθειας. Αφού όμως προηγουμένως έχει αναφερθεί σε όλα τα υπόλοιπα και έχει αναδείξει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν τα παιδιά. Τα οποία αν διαθέτουν κάποια όπλα για να αντισταθούν, είναι η φιλία και η αλληλεγγύη.
Με ρεαλισμό και ιδιαίτερη ευαισθησία, ο σκηνοθέτης αναπαριστά ένα μέρος της σύγχρονης τουρκικής πραγματικότητας, της καταπίεσης, των αντιστάσεων και των αδιεξόδων. Με τους μαθητές του οικοτροφείου να βιώνουν στον μικρόκοσμό τους, τα όσα βιώνουν σε μεγαλύτερη κλίμακα εκείνοι οι τούρκοι πολίτες οι οποίοι αντιτίθενται στο καθεστώς Ερντογάν. Κι αν η προσέγγιση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως τραβηγμένη από τα μαλλιά, η άποψη του Καραχάν για την αντιμετώπιση των Κούρδων είναι ξεκάθαρη. Βέβαια ο σκηνοθέτης δεν κάνει μια πολιτική ταινία αλλά ένα κοινωνικό δράμα το οποίο, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος, δεν μπορεί να το δει αποκομμένο από την κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία.
Το εξαιρετικό φιλμ του Φερίτ Καραχάν, «Φύλακας Αδερφός», κέρδισε τα βραβεία καλύτερης ταινίας, καλύτερου σεναρίου και καλύτερου μοντάζ στο Φεστιβάλ της Αττάλειας. Επίσης τιμήθηκε με το βραβείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI), στο Πανόραμα του Φεστιβάλ Βερολίνου.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com