Και ξερό ψωμί!!!
Ένας κομήτης στον βερολινέζικο νυχτερινό ουρανό
Αυτή είναι η 13η μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στις 21 Ιανουαρίου του 1959 στην πόλη Στάρνμπεργκ της Βαυαρίας, Γερμανός σκηνοθέτης. Ξεκίνησε την καριέρα του ως σεναριογράφος, ενώ ως σκηνοθέτης γνώρισε επιτυχία με την τρίτη ταινία του, το «Die Unberührbare» (No Place To Go, 2000), ένα πολύ προσωπικό πορτρέτο της μητέρας του, που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες και κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας στα γερμανικά κινηματογραφικά βραβεία «Lola». Τούτη είναι η πρώτη του ταινία που προβάλλεται εμπορικά στη χώρα μας. Η μοναδική άλλη του ταινία που είδαμε στην Ελλάδα, στο πλαίσιο κάποιου φεστιβάλ, ήταν το «Ξέφρενη ζωή» (Elementarteilchen/ Atomised, 2006), κινηματογραφική μεταφορά του σπουδαίου βιβλίου «Στοιχειώδη σωματίδια» του Michel Houellebecq, που προβλήθηκε τον Μάιο εκείνης της χρονιάς στο Berlinale in Athens!
Η ταινία θα έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών του 2020, που τελικά ματαιώθηκε λόγω της πανδημίας – πάντως, έχει τη σφραγίδα της επίσημης επιλογής του φεστιβάλ. Τελικά, η παγκόσμια πρεμιέρα της έγινε στις 24 Σεπτεμβρίου του 2020 στο φεστιβάλ του Αμβούργου. Στη Γερμανία βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες την 1η του Οκτώβρη του 2020 ενώ η πανελλήνια πρεμιέρα της ταινίας δόθηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο του 2020.
Η υπόθεση: Όταν το 1967 ο 22χρονος Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ αναλαμβάνει τη θεατρική σκηνή του Anti-Theatre του Μονάχου, κανείς δεν υποψιάζεται ότι αυτός ο αυθάδης τύπος θα γίνει ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Γερμανούς σκηνοθέτες. Το πάθος και ο δυναμισμός του ελκύουν ένα τσούρμο αφοσιωμένων θαυμαστών. Σαν να το αισθάνεται ότι δεν έχει πολύ καιρό μπροστά του, γυρίζει μανιωδώς τη μια ταινία μετά την άλλη. Ταινίες του ανοίγουν στα μεγαλύτερα κινηματογραφικά φεστιβάλ του κόσμου και λατρεύονται ή μισιούνται από κοινό, κριτικούς και συναδέλφους. Η οργή του μαζί με την βαθιά επιθυμία του για αγάπη, τον κάνουν τον πιο σημαντικό και ριζοσπαστικό σκηνοθέτη, ένα enfant terrible.
Η άποψή μας: «Φράνσις Φορντ Κόπολα/ Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ/ και ξερό ψωμί», που έλεγε κάποτε και ο συχωρεμένος ο Τζιμάκος. Το Enfant Terrible αποπειράται να περάσει στην ιστορία ως η απόλυτη κινηματογραφική βιογραφία του Rainer Werner Fassbinder. Του (κυριολεκτικά) τρομερού παιδιού του γερμανικού κινηματογράφου. Στις 31 Μαΐου θα συμπλήρωνε το 77ο έτος της ηλικίας του. Ήδη έχουν περάσει περισσότερα χρόνια (40) από όσα έζησε συνολικά (37). Πέθανε από overdose ναρκωτικών το 1982. Κι όμως, στον τόσο σύντομο βίο της ζωής του, κατόρθωσε να γυρίσει 21 ολόκληρες ταινίες μεγάλου μήκους. Σε πολλές περιόδους της καριέρας του γύριζε δύο ταινίες ανά έτος.
Ήταν πολυσύνθετος: εκτός από τη σκηνοθεσία και το σενάριο ήταν πολλές οι φορές που πρωταγωνιστούσε στις ταινίες του, έκανε το μοντάζ και τη διεύθυνση φωτογραφίας. Υπερδραστήριος, σκηνοθετούσε και για την τηλεόραση (ποιος μπορεί να ξεχάσει το περίφημο «Berlin Alexanderplatz»;) αλλά και για το θέατρο, ενώ έπαιζε και σε ταινίες άλλων σκηνοθετών! Ανοιχτά αμφιφυλόφιλος, σε εποχές όπου οποιαδήποτε γκέι υπόνοια μπορούσε να καταστρέψει καριέρες, προκλητικός, ασυμβίβαστος, διένυσε πολύ μεγάλη διαδρομή από τότε που η πρώτη του ταινία, το «Η αγάπη είναι πιο κρύα από τον θάνατο» έφαγε γιούχα στο φεστιβάλ Βερολίνου όπου προβλήθηκε μέχρι την τελευταία του, τον «Καβγατζή», όντας πλέον παγκόσμια αναγνωρισμένος. Αν διάλεγα τρεις του ταινίες για να πάρει κανείς μια ιδέα του ποιος ήταν ο Fassbinder, θα διάλεγα τις εξής: «Ο Έλληνας γείτονας» (Katzelmacher, 1969), «Ο φόβος τρώει τα σωθικά» (Angst essen Seele auf, 1974) και «Ο γάμος της Μαρία Μπράουν» (Die Ehe der Maria Braun, 1979). Έκανε διάσημη την Hanna Schygulla, σε ταινίες του έπαιζαν εραστές του και λάτρευε την κοκαΐνη.
Ο Oskar Roehler είναι ο σκηνοθέτης εκείνος που αναλαμβάνει το τιτάνιο έργο να χωρέσει μια τόσο γεμάτη ενέργεια προσωπικότητα, που μία μέρα της χωρούσε ολόκληρες ζωές κοινών θνητών, σε μια ταινία δύο ωρών και κάτι. Και τα καταφέρνει – όχι περίφημα, αλλά σφαιρικά, χωρίς να υπερτονίζει τα θετικά, χωρίς να αποκρύπτει τα αρνητικά. Εδώ κατάφερε να μετατρέψει σε ταινία – εξαιρετική μάλιστα – τα «Στοιχειώδη σωματίδια» του Μισέλ Ουελμπέκ (ψαχτείτε, πρόκειται για σπουδαίο βιβλίο, που έγινε πολύ δυνατή ταινία). Στο φιλμ του ο Roehler μιμείται – με μεγάλη επιτυχία – το κλίμα και την αισθητική των ταινιών του Fassbinder.
Είναι μια αισθητική επιλογή που κουβαλάει μεγάλο ρίσκο. Γιατί να τοποθετήσεις τον βιογραφούμενο σε ένα σύμπαν που ομοιάζει σε εκείνο των ταινιών του; Είναι σαφέστατα φόρος τιμής. Κάποιοι, μπορεί να παρεξηγήσουν. Ας είναι... Χωρίς κανένα εξωτερικό γύρισμα και με τα εσωτερικά να γυρίζονται σαν σε θεατρικό, με τους τοίχους ζωγραφισμένους (εδώ μια βιβλιοθήκη, εκεί ένα καλοριφέρ) ο σκηνοθέτης δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετεί τον larger than life μοναδικό πρωταγωνιστή της ταινίας του. Κι ευτυχεί να τον υποδυθεί με παραδειγματική ερμηνεία ο (πολύ μεγαλύτερος σε ηλικία από τον Fassbinder) Oliver Masucci, ο Ούλριχ Νίλσεν από το «Dark» και δίδυμος αδελφός σε μια άλλη ζωή του Mads Mikkelsen.
Δεν κάνει αγιογραφία ο σκηνοθέτης. Ίσα ίσα. Και πετυχαίνει να συλλάβει την μεγάλη αντίφαση του Fassbinder, ενός ανθρώπου τόσο τυραννικού, στα όρια του σαδισμού, και τόσο ευαίσθητου συνάμα. Τόσο αλλοπρόσαλλου, τόσο παθιασμένου, τόσο αυτοκαταστροφικού, τόσο... τοξικού για πολλούς από τους γύρω του: να σημειώσουμε πως οδήγησε δύο από τους εραστές του σε αυτοκτονία. Δεν ξέρω κατά πόσο η ταινία θα εκτιμηθεί από ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν απολύτως τίποτε για τον Fassbinder. Ίσως να νιώσουν μέχρι και αποστροφή για αυτό το πορτρέτο του συγκεκριμένου ανθρώπου. Ενός ανθρώπου πάντως, που αν ζούσε σήμερα, αν δραστηριοποιούνταν σήμερα, αν έκανε όσα έκανε τότε, τώρα, θα έτρωγε x από την cancel culture που τυραννικά (μας) έχει επιβληθεί, ως μια άλλη μορφή ολοκληρωτισμού.
Θόδωρος Γιαχουστίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα moviesltd.gr