ΣΥΝΟΨΗ
Η Undine (Paula Beer) εργάζεται ως ιστορικός στο Μουσείο Märkisches του Βερολίνο: η δουλειά της είναι να εξηγεί στους επισκέπτες τα μοντέλα που απεικονίζουν την πόλη στα προοδευτικά εξελικτικά της στάδια. Σε μια υπέροχη εναρκτήρια σκηνή ,σε ένα καφέ, ο Johannes (Jacob Matschenz) ανακοινώνει στην Undine ότι θέλει να χωρίσουν. Την αφήνει για κάποια άλλη. «Αν με αφήσεις» , του λέει η πληγωμένη γυναίκα , « πρέπει να σε σκοτώσω» όπως επιτάσσει ο αρχαίος θρύλος που συνδέεται με το όνομα της. Πηγαίνει στη Μουσείο για να δώσει μια διάλεξη. Επιστρέφει στο καφενείο. Ο Johannes έχει φύγει. Ενώ η Undine τον αναζητά, γνωρίζει τον Christoph (Franz Rogowski), ένα δύτη με τον οποίο ερωτεύονται ακαριαία. Η ρομαντική τους σχέση διαταράσσεται όταν η Undine βλέπει συμπτωματικά τον Johannes με μια άλλη γυναίκα. Άραγε θα καταφέρει να αψηφήσει την αρχέγονη κατάρα και να αποκοπεί από τις αλυσίδες του παρελθόντος ;
ΑΝΑΛΥΣΗ
Ο Christian Petzold κατάγεται από την πρώην Ανατολική Γερμανία, κάτι που του επέτρεψε να έχει ένα ζωντανό όραμα των δύο Γερμανιών και να προσφέρει στη συνέχεια, ως σκηνοθέτης, την οπτική ενός ανθρωπολόγου για την πραγματικότητα της χώρας του. Με τη συνδρομή του Harun Farocki – μέχρι το θάνατο του το 2014- ως συν-σεναριογράφου και δραματουργικού συμβούλου έχτισε μια αξιόλογη φιλμογραφία [«Yella» (2007), «Jerichow» (2009), «Barbara» (2012) , «Phoenix» (2014) ] και αναδείχθηκε ηγετική μορφή της αναβίωσης του γερμανικού σινεμά των auteurs, και ειδικότερα αυτού που ονομάστηκε «Σχολή του Βερολίνου».
Με τη τελευταία ταινία του «Undine» ο Petzold φαινομενικά εγκαταλείπει την ιστορία και τα τραύματα της χώρας του -που αποτέλεσαν το φόντο των τελευταίων ταινιών του- για να ολοκληρώσει το πρώτο μέρος μιας προγραμματισμένης τριλογίας για χαρακτήρες από τον γερμανικό ρομαντισμό. Θα προκαλούσε έκπληξη μια τέτοια επιλογή για ένα σκηνοθέτη , του οποίου το σύμπαν είχε πάντα μια ρεαλιστική και ιστορική θεμελίωση, με φόντο τον ολοκληρωτισμό ( Transit ), το τραύμα της απέλασης ( Phoenix ) ή την επιθυμία για ελευθερία μεταξύ των κατοίκων της Λ.Δ.Γ. ( Barbara). Αν και προσαρμόζεται με ευκολία σε ένα ονειρικό σκηνικό, στα όρια του φανταστικού, εντούτοις πλάθει τον χαρακτήρα της Undine με σαφείς παραπομπές στη σημερινή Γερμανία και στη σχέση της με το παρελθόν .
Ο Petzold δανείζεται τον αρχαιοελληνικό μύθο των ‘’Νυμφών του νερού ‘’ ,και τους αισθητικούς – αφηγηματικούς κώδικες του γερμανικού ρομαντισμού, μεταφέροντας την ιστορία στο σύγχρονο Βερολίνο. Οι ‘’Νύμφες’’ εμβληματικές μορφές της ελληνικής μυθολογίας, ανακαλύφθηκαν εκ νέου από τον αναγεννησιακό φιλόσοφο, αλχημιστή και θεολόγο, Παράκελσο ενώ έχουν εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς, από τον Friedrich de La Motte-Fouqué (1811) έως τον Jean Giraudoux (1939). Στη πραγματικότητα ο Petzold εμπνέεται περσισσότερο από το διήγημα της Αυστριακής ποιήτριας και συγγραφέως Ingeborg Bachmann «Η Undine φεύγει» , στο οποίο μια νύμφη μπορεί να ζήσει στη γη μόνο μέσω της αγάπης ενός ανθρώπου . Αν προδοθεί, θα πρέπει να σκοτώσει τον άπιστο άντρα και να επιστρέψει στα βάθη του νερού.
Ο Γερμανός δημιουργός αναμειγνύει αρμονικά και αδιόρατα τα δυαδικά στοιχεία του φιλμ : το σύγχρονο – πραγματικό και το αρχέγονο- μυθικό. Με μικρές ,διακριτικές αναφορές οικοδομεί το μύθο μέσα στο ρεαλιστικό περιβάλλον της σύγχρονης πόλης. Τα γεγονότα απηχούν προγονικά μοτίβα και δυσοίωνους συμβολισμούς :ένα ενυδρείο θρυμματίζεται με την πρωταγωνίστρια να συναντά τη θαλάσσια φύση της, αντικείμενα σπάνε και επιδιορθώνονται, ένα ειδώλιο-δύτης συνυπάρχει με ένα πραγματικό δύτη , ένας κόκκινος λεκές στο λευκό τοίχο σηματοδοτεί ότι οι τραγωδίες αφήνουν παντοτινά ίχνη, το μοντέλο μιας πόλης ,η ίδια η πόλη και η ιστορία της εξέλιξής της.
Η πόλη του Βερολίνου, χτισμένη πάνω σε αποξηραμένους βάλτους είναι η άλλη πρωταγωνίστρια της ιστορίας .Μια πόλη σε συνεχή μεταμόρφωση, γκρεμισμένη και ξαναχτισμένη , διχασμένη και επανενωμένη. Τα μοντέλα της πόλης σε διαφορετικές εποχές, γύρω από τα οποία ο Undine οργανώνει τις διαλέξεις της , είναι η πρόφαση για τον σκηνοθέτη, να πλέξει μια μεταφορά για τις όχι απόλυτα επουλωμένες πληγές της χώρας του.
Η ιστορία αγάπης του Undine και του Christoph, στιγματισμένη , όπως και το Βερολίνο, από το βάρος του παρελθόντος θα πρέπει να θριαμβεύσει πάνω στην κατάρα και τον θάνατο, για να μπορέσει να γίνει επιζήσει . Ο παραλληλισμός ίσως ακούγεται πομπώδης και επιτηδευμένος, αλλά λειτουργεί σε ικανοποιητικό βαθμό χάρη στον αβίαστο ρομαντισμό του σεναρίου , την ομορφιά των εικόνων του Hans Fromm και τη μουσική του Bach. Η Paula Beer και ο Franz Rogowski έχουν εξαιρετική χημεία για να αναδείξουν τη δύναμη της αγάπης και την αδυναμία να ξεχάσεις ότι κάποιος σου πλήγωσε την καρδιά.
Ο Petzold είναι εξαιρετικά ικανός στη τέχνη της σύσφιξης μιας αόρατης συναισθηματικής μέγγενης γύρω από τα πλάσματά του.Με την «Νύμφη του Νερού» επισκέπτεται τον αρχαίο μύθο , τον φιλτράρει, τον εξευγενίζει, τον εξαγνίζει . Μια δισυπόστατη ύπαρξη είναι απελπισμένη από την ασυνέπεια των ανθρώπινων όντων. Αγωνίζεται – χάρη στην άνευ όρων αγάπη ενός άντρα- να μην υποταγεί στην κατάρα που την ακολουθεί , αλλά ο βάναυσος κόσμος των μύθων τη τραβά βίαια στα βάθη του νερού.«Τον έπνιξα στα δάκρυά μου» λέει η τραγική Undine στο κείμενο του Friedrich de La Motte-Fouqué .
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr