Τις ταινίες του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ιδιαίτερα αυτές των τελευταίων χρόνων, είτε κάθεσαι στη θέση σου και τις απολαμβάνεις είτε εξοργίζεσαι και φεύγεις από την αίθουσα. Αρκετοί πρέπει να πω, από τους δημοσιογράφους, που στάθηκαν για ώρα στην ουρά για να βρουν θέση στις τρεις υπερπλήρεις προβολές που έγιναν στο φεστιβάλ των Κανών του 2018, όπου πρωτοπροβλήθηκε η ταινία, σηκώθηκαν, μάλιστα, πολύ νωρίς και βγήκαν από την αίθουσα, αρνούμενοι να δεχτούν τους πειραματισμούς του «τρομερού παιδιού» («παππού» τον αποκαλούν σήμερα μερικοί) της γαλλικής νουβέλ βαγκ, όπως τις παρουσιάζει στη νέα του, απολαυστική όπως πάντα, ταινία του, «Το βιβλίο της εικόνας» (Le livre d’image).
Η «πειραματική» αυτή στάση του Γκοντάρ δεν είναι κάτι το πρόσφατο αλλά κάτι που όλοι περιμένουμε από την εποχή που ο 91χρονος σήμερα σκηνοθέτης μας έδωσε τις αποκαλυπτικές «Ιστορίες του σινεμά» (1989-99), για να συνεχίσει με ταινίες όπως η «Ελεγεία του έρωτα» και «Η μουσική μας», και φτάνοντας ως τις πιο πρόσφατες ταινίες του, «Φιλμ σοσιαλισμός» και «Αντίο γλώσσα» (2014).
Προσωπικά βρίσκω την ταινία του να αποτελεί την άλλη όψη της εμβληματικής, με ειρωνικό τίτλο της γυρισμένης το 1972 ταινίας του, «Tout va bien» (δηλαδή πως «όλα πάνε καλά»), όπου τίποτα δεν πήγαινε καλά, γύρω από ένα διάσημο ζευγάρι (εκείνος κινηματογραφιστής, εκείνη Αμερικανίδα δημοσιογράφος), που επισκέπτονταν ένα εργοστάσιο και μιλήσουν με τους σε απεργία εργάτες, ταινία που σχολίαζε τα επακόλουθα του Μάη του ’68 και το μέλλον της Γαλλίας καθώς και γενικότερα της ανθρωπότητας.
Ο Τζίγκα Βέρτοβ δεν βρισκόταν μακριά από την προσέγγιση αυτή του Γκοντάρ σ’ εκείνη την (εμπορικά δυστυχώς αποτυχημένη, παρά την παρουσία της Τζέιν Φόντα και του Ιβ Μοντάν) ταινία και είναι και πάλι στον Βέρτοβ (και όχι μόνο) που παραπέμπει και η νέα του αυτή ταινία, τη φορά αυτή χωρίς ηθοποιούς αλλά απλά με εικόνες, για να μας πει, για μια ακόμη φορά και με ένα ακόμη πιο προκλητικό τρόπο, πως «Rien va bien» («τίποτα δεν πάει καλά»).
Εικόνες κατακερματισμένες, διαστρεβλωμένες, χρωματισμένες, με το κόκκινο να κυριαρχεί, εικόνες από ταινίες, με το φιλμ να ξετυλίγεται, εικόνες από τηλεοπτικά επίκαιρα και βίντεο, από σχέδια, να συνοδεύονται από διάφορες κερματισμένες αφηγήσεις, συχνά με τον ίδιο τον Γκοντάρ να αφηγείται αποσπασματικά, με μια συρτή φωνή που μοιάζει να βγαίνει από τον τάφο (ίσως κάποιας ταινίας του Ρότζερ Κόρμαν). Εικόνες που μας μιλάνε γι’ αυτό που πάντα τον ενδιέφερε κι εξακολουθεί να τον ενδιαφέρει: την κατάσταση στον πλανήτη μας και το πώς αυτό αποτυπώθηκε και μας στοιχειώνει μέσα από τις κινηματογραφικές εικόνες.
Η σημερινή πολιτική κατάσταση, τα ριμέικ (με ειρωνική αναφορά), η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα στα αραβικά κράτη («Η χαρούμενη Αραβία» είναι ο τίτλος ενός κεφαλαίου, αναφορά σε βιβλίο του Αλέξανδρου Δουμά) και η αδυναμία της Δύσης να καταλάβει το πνεύμα και τον πολιτισμό τους, όλα περνάνε μέσα από ατέλειωτα πλάνα, τα περισσότερα από ταινίες κλασικές και όχι μόνο, ταινίες που αγαπά ο σκηνοθέτης.
Από την «Απεργία» και τον «Ιβάν τον τρομερό» του Αϊζενστάιν, τις ταινίες του Ντζίγκα Βέρτοβ και του Ντοβζένκο μέχρι το «Vertigo» του Χίτσκοκ, τον «Πολίτη Κέιν» του Όρσον Γουέλς, τις ταινίες του Παραντζάνοφ («Το χρώμα του ροδιού»), του Μούρναου («Ο τελευταίος των ανθρώπων»), του Παζολίνι («Σαλό»), του Φριτς Λανγκ («Μητρόπολις»), του Ζαν Κοκτό («Το αίμα του ποιητή»), του Μπάστερ Κίτον («Ο στρατηγός»), του Ζαν Βιγκό («Aταλάντη»), του Τζον Φορντ («Ο νεαρός κύριος Λίνκολν» και «Τα σταφύλια της οργής»), του Μαξ Οφίλς (Le Plaisir»), του Νίκολας Ρέι («Τζόνι Γκιτάρ»), του Κινγκ Βίντορ («Ruby Gentry»), του Ρομπέρ Μπρεσόν («Η δίκη της Ζαν Ντ’ Αρκ»), του Κέντζι Μιζογκούτσι, του Λουίς Μπουνιουέλ («Χρυσή εποχή»), κ.ά.
Μια παρέλαση ταινιών που είναι ταυτόχρονα και η ίδια η ιστορία του κινηματογράφου. Μέσα από πλάνα που δεν προφτάνεις να απολαύσεις (και να ξεδιαλύνεις), σε ένα είδος εικαστικής διάρροιας που σε προκαλεί, σε βάζει σε διαλογισμό με τον εαυτό σου και που σου ανατρέπει την ιδέα που είχες για τον κινηματογράφο. Αυτό που προσπαθούσε από την πρώτη κιόλας ταινία του να κάνει ο πάντα νέος αυτός «παππούς» που λέγεται Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Καταφέρνοντας ταυτόχρονα να σε συναρπάζει!
Νίνος Φένεκ Μικελίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα enetpress.gr