ΣΥΝΟΨΗ
Από μικρή ηλικία, ο Τσεχοσλοβάκος Jan Mikolášek(IvanTrojan), ανέπτυξε ένα πάθος για τα φυτά και τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Έγινε ένας από τους μεγαλύτερους θεραπευτές της εποχής του. Μέσα στην αναταραχή του πολέμου και των κρίσεων του εικοστού αιώνα αφιέρωσε τη ζωή του αδιακρίτως, φροντίζοντας πλούσιους και φτωχούς, Γερμανούς Ναζί και μεταπολεμικούς κομμουνιστές αξιωματούχους. Όμως τελικά η δημοτικότητά του θα καταλήξει να εκνευρίζει τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας του. Κατηγορούμενος για τσαρλατανισμό, ο Mikolášek πρέπει να αποδείξει τα πλεονεκτήματα των ανορθόδοξων μεθόδων του κατά τη διάρκεια της δίκης του.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Ένα χρόνο μετά το «Mr. Jones» και την ενασχόληση με τον «Μεγάλο Λιμό της Ουκρανίας», η Πολωνή σκηνοθέτις Agnieszka Holland έφτιαξε ακόμη μια βιογραφική ταινία για μια ελάχιστα γνωστή προσωπικότητα. Ο «Τσαρλατάνος» είναι η 19η μεγάλου μήκους ταινία της Holland, που γυρίστηκε στην Τσεχία με ντόπιους ηθοποιούς . Εξετάζει την άνοδο και την πτώση ενός υπαρκτού προσώπου, του Τσέχου βοτανολόγου Jan Mikolášek (1889-1973)-τσαρλατάνου για μερικούς και ιδιοφυούς θεραπευτή για άλλους. Καθώς ο Mikolášek ανακρίνεται στο κελί του, η ζωή του ξετυλίγεται σε αναδρομή. Τον υποδύεται με στωικότητα ο βετεράνος Τσέχος ηθοποιός Ivan Trojan, ενώ ο γιος του Josef υποδύεται τον νεαρό Mikolášek με πυρετώδη ένταση.
Η Τσεχοσλοβακία έγινε ανεξάρτητη το 1918, πριν την καταλάβει η ναζιστική Γερμανία είκοσι χρόνια αργότερα. Ο Mikolášek ήταν ένας θεραπευτής με εδραιωμένη φήμη εκείνη την εποχή, που κατά τη διάρκεια του πολέμου περιέθαλψε και αξιωματούχους των Ναζί. Κατηγορούμενος για συνεργασία με τους κατακτητές, δραπέτευσε από τη φυλακή χάρη στην υποστήριξη του κομμουνιστή προέδρου, Antonin Zapotocky, του οποίου έσωσε την κόρη. Αυτό μάλιστα θα του επιτρέψει, εν μέσω σταλινισμού, να συνεχίσει να ασκεί τις θεραπευτικές μεθόδους του όπως στην εποχή του καπιταλισμού. Αν και επίσημα παντρεμένος, θα τολμήσει να ζήσει ως ζευγάρι με τον νεαρό βοηθό του Frantisek Palko (Juraj Loj), παρά το γεγονός ότι η ομοφυλοφιλία τότε τιμωρούνταν με φυλάκιση. Όμως μετά το θάνατο του Antonin Zapotocky το 1957, η πολιτική αστυνομία του καθεστώτος τον συνέλαβε και τον οδήγησε εναντίον σε δίκη.
Το πυκνό σενάριο του Marek Epstein έχει τεθλασμένη δομή και είναι εμπνευσμένο από τη ζωή του πραγματικού Mikolasek , χωρίς όμως απόλυτα πιστή αναπαράσταση των γεγονότων. Υφαίνει την περίπλοκη πολιτική κατάσταση της Ανατολικής Ευρώπης του 20ου αιώνα μέσα από την προσωπική ζωή και την θεραπευτική δραστηριότητα του Mikolasek. Μέσα από την αστυνομική έρευνα ξετυλίγεται το παρελθόν του και σκιαγραφείται ένας τραγικός χαρακτήρας , στοιχειωμένος από δαίμονες, παγιδευμένος από τις αντιφάσεις του ,που τον οδηγούν στο πάθος και την προδοσία. Η Holland αποφεύγει τον μανιχαϊσμό και την αφηγηματική ευκολία, δεν χειραγωγεί την άποψη του θεατή, αλλά του παραχωρεί τη θέση του κριτή που θα αποφασίσει αν θα τον καταδικάσει ή όχι.
Η αισθητική της ταινίας είναι ελκυστική ,χωρίς φτηνούς εντυπωσιασμούς και υπερβολές. Κάθε πλάνο, κάθε μέρος των σκηνικών και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο ο διευθυντής φωτογραφίας Martin Strba στήνει την κάμερά του, προδίδει την επιθυμία του να δώσει ζωή σε μια ιστορία που πάνω απ’ όλα υμνεί την ομορφιά. Ο χαρακτήρας του Palko είναι η τέλεια απεικόνιση της. Όταν ο νεαρός χειρωνάκτης ζητά τη θέση του βοηθού, φωτίζει την οθόνη με αισθησιασμό ενώ ένα ερωτικό ρεύμα είναι ξεκάθαρο ανάμεσα στους δυο άντρες . Αισθανόμαστε, από τα πρώτα λεπτά της συνάντησης, ότι πίσω από τη μεγάλη ιστορία, κρύβεται η ιστορία ενός έρωτα που θα έρθει, που θα μαγέψει και θα καταστρέψει τη μοίρα του Jan Mikolášek.
Ο «Τσαρλατάνος» είναι ένα ενδιαφέρον ιστορικό δράμα που ισορροπεί ανάμεσα στην ηθική έρευνα και στον ομοφυλοφιλικό ρομαντισμό. «Κάνω μόνο ό,τι μου επιτρέπει η φύση και ό,τι ο Θεός επιτρέπει στη φύση», λέει ο Mikolášek όταν υπερασπίζεται τον εαυτό του. Με τη βοήθεια της στοχαστικής και στωικής ερμηνείας του Trojan, η ταινία θέτει περισσότερες αμφιβολίες για την πίστη παρά για τις πεποιθήσεις του.
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr