Στην βικτοριανή Αγγλία, ο Frederick Treves(Anthony Hopkins), χειρουργός σε νοσοκομείο του Λονδίνου, συναντά έναν αποκρουστικά παραμορφωμένο άνθρωπο που εκτίθεται σε τσίρκο από τον υπάνθρωπο ιδιοκτήτη του , Bytes(Freddie Jones). Ο νέος άνδρας ονομάζεται John Merrick (John Hurt) και οι παραμορφώσεις του είναι τόσο ακραίες ,που ο Treves αναγκάζεται να τον νοικιάσει από τον Bytes για να τον εξετάσει και να τον παρουσιάσει στους συναδέλφους του. Όταν ο Merrick αρρωσταίνει με βρογχίτιδα, ο Treves τον βάζει σε καραντίνα στο νοσοκομείο και κάνει μια καταπληκτική ανακάλυψη: ο Merrick δεν είναι κρετίνος αλλά αντίθετα έχει ευαίσθητη φύση και μπορεί να μιλήσει, αν και η ομιλία του επηρεάζεται από τις οξείες ανωμαλίες του προσώπου του. Ο Treves πείθει τον διευθυντή του νοσοκομείου (John Gielgud) να επιτρέψει στον Merrick να παραμείνει σε κάποιο δωμάτιο και σύντομα δέχεται τακτικές επισκέψεις από ευκατάστατους φιλάνθρωπους, συμπεριλαμβανομένης της πριγκίπισσας της Ουαλίας. Ωστόσο ένας άθλιος νυχτοφύλακας (Michael Elphick) επιδιώκει να κεφαλαιοποιήσει την φήμη του Merrick και οργανώσει νυχτερινές επισκέψεις λούμπεν στοιχείων που αναζητούν χυδαία διασκέδαση. Σε μια τέτοια επίσκεψη, επανεμφανίζεται ο Bytes , που είναι εξαγριωμένος επειδή άλλοι άνθρωποι επωφελούνται από την ‘’πολύτιμη’’ ιδιοκτησία του. Ο Bytes απάγει τον Merrick και τον αναγκάζει για άλλη μια φορά να εργαστεί ως φρικιό σε τσίρκο. Όμως με τη βοήθεια μελών του τσίρκου , ο Merrick δραπετεύει. Ο Treves είναι ενθουσιασμένος που επανασυνδέεται με τον Merrick , τον οποίο θεωρεί φίλο του, αλλά συνειδητοποιώντας ότι η υγεία του έχει επιβαρυνθεί πολύ, αποφασίζει να κάνει τις τελευταίες μέρες του όσο το δυνατόν πιο ευχάριστες. Η αγάπη του Merrick για τη Τέχνη προκαλεί βαθιά εντύπωση στη διάσημη ηθοποιό κ. Kendal(Anne Bancroft), που τον καλεί να παρακολουθήσει την παράσταση της σε θέατρο του Λονδίνου. Αυτό αποδεικνύεται το πιο ευτυχισμένο βράδυ της ζωής του…
Ο «Άνθρωπος ελέφαντας» είναι ένα έντονα συγκινητικό δράμα που αφηγείται τα τελευταία χρόνια της τραγικής ζωής του Joseph Carey Merrick (που ήταν υπαρκτό πρόσωπο) και βασίζεται στις προσωπικές αναμνήσεις του γιατρού Frederick Treves. Το φιλμ δεν κάνει αναφορές στην προγενέστερη ζωή του καθώς ο David Lynch δεν ήθελε να δημιουργήσει μια πιστή βιογραφία. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να συνθέσει έναν ηθικό μύθο, που θα ωθήσει τον θεατή να σκεφτεί τις προσωπικές του προκαταλήψεις και την αδυναμία του να αποδεχθεί την όποιας μορφής διαφορετικότητα .
Αν οι περισσότερες από τις ταινίες του Lynch θα μπορούσαν να περιγραφούν ως ένα ταξίδι στην παραδοξότητα κάτω από την επιφάνεια της συνηθισμένης πραγματικότητας, ο «Άνθρωπος Ελέφαντας» ουσιαστικά αντιστρέφει αυτό το μοτίβο: η ταινία εντοπίζει το συνηθισμένο και το ανθρώπινο καλυμμένο κάτω από μια επίστρωση ,ακραία υπερρεαλιστική .Το κεντρικό θέμα είναι ουσιαστικά το ίδιο και στις δύο περιπτώσεις: η συνύπαρξη του πεζού με το αδιανόητο , η ανάδειξη του ανθρώπινου μεγαλείου στο παράδοξο και το αλλόκοτο.
Ο ρόλος του Merrick αποτέλεσε την δυσκολότερη πρόκληση της καριέρας του ηθοποιού John Hurt. Ο Hurt καλυμμένος από πολλά στρώματα αφρώδους ελαστικού , κατάφερε να δώσει στον τραγικά παραμορφωμένο χαρακτήρα του, εκπληκτικό βάθος και ανθρωπιά. Μπορεί την πρώτη φορά να μας σοκάρει το φρικώδες πρόσωπο του , αλλά γρήγορα μαγευόμαστε από την αγγελική ψυχή του. Κατατρεγμένος τόσο από τη φύση όσο και από τους ανθρώπους, ο Merrick θα είχε κάθε λόγο να είναι ένα επιθετικό αγρίμι, αλλά είναι το εντελώς αντίθετο.
Στο ίδιο ψηλό επίπεδο βρίσκεται και η ερμηνεία του Anthony Hopkins : η σκηνή στην οποία βλέπει για πρώτη φορά τον Merrick να σηκώνεται όρθιος και συνειδητοποιεί την έκταση της παραμόρφωσής του , ένα δάκρυ σχηματίζεται και κυλάει αργά στο μάγουλό του.
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Freddie Francis αποτυπώνει την θορυβώδη και ρυπαρή ατμόσφαιρα της Αγγλίας του Dickens, μιας χώρας παραμορφωμένης από την κοινωνική ανισότητα και την ανεξέλεγκτη βιομηχανική πρόοδο. Το εξαιρετικό score του John Morris με τις απλές αλλά κομψές μελωδίες και ιδιαίτερα η χρήση των εγχόρδων, ενισχύουν τη ζοφερή αίσθηση του φιλμ.
Ο «Ανθρωπος ελέφαντας» δεν είναι ταινία τρόμου. Ο Lynch δεν επιδιώκει να τρομάξει τον θεατή με την εικόνα του τέρατος, αλλά το αντίστροφο. Απεικονίζει τον φόβο του τέρατος, όταν βλέπει το είδωλο του μέσα από τα μάτια των άλλων. Στην σκηνή του σιδηροδρομικού σταθμού (μια από τις πιο συγκλονιστικές που μας έχει χαρίσει το σινεμά) ο Merrick προσπαθώντας να ξεφύγει από μια αγέλη ανθρώπων που τον περιγελά και τον καταδιώκει πέφτει και με απόγνωση φωνάζει: «Δεν είμαι ελέφαντας! Δεν είμαι ζώο! Είμαι άνθρωπος! ». Τότε ο οίκτος και η περιέργεια για το φριχτό θέμα οπισθοχωρούν .Τη θέση τους παίρνει ο σεβασμός για αυτό που πραγματικά είναι ο Merrick: μια ανθρώπινη ύπαρξη.
Και μια προσωπική μαρτυρία. Δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω την ατμόσφαιρα συγκίνησης, σιωπής και δέους ,ανάμεσα στο κοινό που έβγαινε από την αίθουσα προβολής.
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr