ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΙΝ ΤΖΟΥΝΙΟΡ (Επαν.) - Γιώργος Ξανθάκης

Ο Δρ Frederick Frankenstein (Gene Wilder) είναι καθηγητής Iατρικής σχολής και τυχαίνει να είναι εγγονός του τρελού επιστήμονα Baron von Frankenstein ,του οποίου τα τερατώδη ανδραγαθήματα έχουν αναφερθεί ευρέως σε βιβλία, ταινίες και κόμικς . Ο Frankenstein κατοικούσε σ’ έναν πύργο στη Τρανσυλβανία όπου πειραματιζόταν με την ανάσταση των νεκρών. Όταν τελικά κατάφερε να δώσει ζωή σ’ ένα αποκρουστικό σύνολο από νεκρά ανθρώπινα μέλη, το τέρας διέφυγε σπέρνοντας τη φρίκη και τον τρόμο.
Ο Frederick θέλοντας να αποσυνδεθεί από την κακή φήμη του διάσημου προγόνου του, προφέρει το επώνυμό του ‘’Fronk-un-steen’’ και σε κάθε ευκαιρία τον χαρακτηρίζει τσαρλατάνο. Ωστόσο όταν μαθαίνει ότι κληρονόμησε την περιουσία του παππού του, αφήνει προσωρινά την πλούσια και ψυχρή μνηστή του , Elizabeth (Madeline Kahn) και σπεύδει να επιβιβαστεί στο επόμενο διαθέσιμο τρένο για την Τρανσυλβανία. Κατά την άφιξή του στο απόκοσμο Κάστρο, συναντά τον πιστό υπηρέτη , Igor (Marty Feldman), την αλλόκοτη οικονόμο, Frau Blücher(Cloris Leachman), και την ελκυστική βοηθό εργαστηρίου Inga(Teri Garr). Όταν μάλιστα ανακαλύπτει ένα βιβλίο του παππού του με τον εύγλωττο τίτλο «Πως το έκανα», ο Frederick δεν μπορεί να αντισταθεί στην επανάληψη των πειραμάτων του. Αφού κλέβει ένα πτώμα αναθέτει στον Igor να αποσπάσει από το αποθετήριο, τον εγκέφαλο ενός σπουδαίου άνδρα. Ατυχώς, ο Igor ρίχνει το δοχείο με τον εγκέφαλο ενός πραγματικά σπουδαίου άντρα και παίρνει το διπλανό του, χωρίς να προσέξει την ένδειξη “Μην χρησιμοποιείς αυτόν τον εγκέφαλο: Ανώμαλος’’ .Χωρίς να γνωρίζει αυτή τη σημαντική λεπτομέρεια ο Frederick ακολουθεί τις σημειώσεις του παππού για τα πειράματά, αλλά οι προσπάθειές του να αναζωογονήσουν το πτώμα αποδεικνύονται ανεπιτυχείς. Ή έτσι νομίζει …

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο σπουδαίος κωμικός ηθοποιός και σκηνοθέτης Mel Brooks έκανε μια αξιόλογη σειρά ταινιών : «The Producers» (1968), «The Twelve Chairs» (1970) . «Blazing Saddles» (1974), « Silent Movie» (1976), «High Anxiety»1977), « History of the World: Part I»(1981). Στη συνέχεια η καριέρα του ακολούθησε φθίνουσα πορεία με το χιούμορ του να γίνεται φθηνό, χοντροκομμένο και ενοχλητικά σεξιστικό.
Το ύφος του έργου του Brooks χαρακτηρίζεται από την ανελέητη σάτιρα των κινηματογραφικών ειδών του Χόλιγουντ, την αποκαθήλωση των κοινοτοπιών και των στερεοτύπων της αμερικανικής καταναλωτικής κουλτούρας. Βασικός στόχος των παρωδιών του είναι η σοβαροφάνεια , η επίφαση καλλιτεχνικότητας και τα παιδαριώδη μηνύματα με τα οποία η αμερικάνική βιομηχανία του θεάματος πλασάρει τα ψυχαγωγικά προϊόντα της.

Το «Φρανκενστάιν Τζούνιορ» είναι η πιο συνεκτική ,πειθαρχημένη ,οπτικά εφευρετική ταινία του Brooks και σίγουρα μια από τις πιο αστείες κωμωδίες στην ιστορία του σινεμά. Ο Brooks καταφέρνει να συνδυάσει αρμονικά μια εξαιρετική δραματουργική ανέλιξη με ένα καταιγισμό αξέχαστων αστείων με πλατφόρμα το κλασικό μυθιστόρημά  ‘’Frankenstein’’(1818) της Mary Shelley.

Η πρώτη μεταφορά του έργου της Shelley στο σινεμά έγινε το 1931 με το «Frankenstein» του σπουδαίου σκηνοθέτη ταινιών τρόμου James Whale που γύρισε και τη συνέχεια «The Bride of Frankenstein »(1935). Το φιλμ του Brooks είναι υποδειγματικό για το πώς φτιάχνεται μια παρωδία, εξαιρετικά καυστική και μερικές φορές σχεδόν σουρεαλιστική χωρίς να διολισθαίνει στο τυπικό πρόβλημα του είδους ,την αλλοίωση της πρωτογενούς ιστορίας ή τη θλιβερή μετατροπή της σε απλό πρόσχημα.

Ο σκηνοθετικός χειρισμός του Brooks είναι ιδιοφυής. Χρησιμοποίει άψογα όλα τα συστατικά στοιχεία του είδους. Μαυρόασπρη εξπρεσιονιστική φωτογραφία, στυλιζαρισμένα πλάνα , απειλητική ατμόσφαιρα. Όμως τη κρίσιμη στιγμή της μέγιστης έντασης της αγωνίας εισβάλλει ένα κωμικό εύρημα που μετασχηματίζει αυτόματα και λυτρωτικά το τρόμο σε τρανταχτό γέλιο. Και βέβαια δημιουργεί αθάνατες κινηματογραφικές φιγούρες όπως ο γουρλομάτης βοηθός που η καμπούρα που αλλάζει ανεξήγητα διαρκώς θέση, ο τυφλός ερημίτης (ένας αγνώριστος Gene Hackman) που παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του να περιποιηθεί το τέρας, το καταταλαιπωρεί (σε μια σεκάνς ανθολογίας όπου αντιστρέφονται με απολαυστικό τρόπο οι ρόλοι θύτη-θύματος), η ζοφερή Frau Blücher που μόνο η προφορά του ονόματος της προκαλεί πανικό στα άλογα , ή η νυμφομανής μνηστή του Frankenstein που ανακαλύπτει το «γλυκό μυστήριο της ζωής» στην αγκαλιά του τέρατος, που αποδεικνύεται δεινός εραστής.

Ο Gene Wilder (που συνυπογράφει το πανούργο σενάριο) είναι θαυμάσιος στο ρόλο του Frankenstein ,ενώ ο Peter Boyle είναι άξιος διάδοχος του Boris Karloff, ερμηνεύοντας το τέρας με τρόπο που καταφέρνει να είναι τρομακτικό, ξεκαρδιστικό και συμπαθητικό, ταυτόχρονα. Φυσικά η κορυφαία στιγμή της ταινίας είναι όταν ο Δρ Frankenstein και το δημιούργημα του ανεβαίνουν στη σκηνή και δίνουν μια απαράμιλλη απόδοση του ‘’Puttin ‘στο Ritz’’, χορεύοντας κλακέτες.

Το ξεκαρδιστικό και πνευματώδες χιούμορ του  φιλμ έχει ως στόχο να φωτίσει τους χαρακτήρες ή τις καταστάσεις καθώς και οι δύο διαστάσεις του έργου – τραγική και κωμική – ανατροφοδοτούν συνεχώς και ενισχύουν την κεντρική ιδέα του ηθικού μύθου : η απόπειρα υποκατάστασης της Φύσης ή του Θεού  από τον άνθρωπο , αποτελεί Ύβρι που τιμωρείται ,όπως επιβάλλει και η παράδοση της αρχαίας τραγωδίας.

Τελικά ο εξαιρετικά ταλαντούχος και ευφυής  Mel Brooks  αφού διασκεδάσει τον θεατή  με αυτή την πολύ αστεία ταινία, τού θέτει αδιόρατα το πολύ σοβαρό  ερώτημα: ποιος είναι  πιο επικίνδυνος για την ανθρωπότητα ,το καλόβολο τέρας ή ο ψυχοπαθής επιστήμονας που το δημιούργησε;