Νικητής χωρίς αγώνα, λάφυρα χωρίς μάχη
Ο εικοσάχρονος Billy (υπέροχος ο Tom Courtenay ) ζει σε μια σκοτεινή βιομηχανική πόλη της Βόρειας Αγγλίας. Πνίγεται από τη μιζέρια, τη ρουτίνα ,την μουντή καθημερινότητά . Έτσι δραπετεύει με τη φαντασίωση, με την κατασκευή γεγονότων, με την επινόηση καταστάσεων σε μια φανταστική χώρα την «Αμβροσία» ,όπου είναι βασιλιάς, στρατάρχης ή διάσημος συγγραφέας , πάντα περιστοιχισμένος από πλήθη που τον λατρεύουν. Προσπαθεί να πείσει τους πάντες ότι του έχει προσφερθεί δουλειά ,ως συγγραφέα των αστείων του διάσημου κωμικού Danny Boon. Διατηρεί παράλληλη ερωτική σχέση με δυο κοπέλες που άθελα τους μοιράζονται το ίδιο δαχτυλίδι αρραβώνων. Ωστόσο όταν επιστρέφει η πρώην φίλη του, Liz ( μια εκθαμβωτική Julie Christie) εγκαταλείπει και τις δυο. Η μόνη που δείχνει να τον καταλαβαίνει είναι η Liz που του προσφέρει μια απτή ευκαιρία να ξεκινήσει μαζί της μια νέα ζωή στο Λονδίνο …
Ο «Billy» ανήκει στη μεγάλη παράδοση του Βρετανικού κινηματογράφου και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του κινήματος του «Free Cinema» των αρχών της δεκαετίας του 1960. Παράλληλα αποτελεί την καλύτερη ταινία του John Schlesinger ,του οποίου η καριέρα σταδιακά έφθινε για να καταλήξει σε πλήρη παρακμή στην δεκαετία του 1980. Το σενάριο βασίζεται στο όμώνυμο μυθιστόρημα του Keith Waterhouse που έγινε κατά σειρά θεατρικό έργο το 1960, ταινία το 1963 και μιούζικαλ το 1974. H κεντρική ιδέα του φιλμ έχει αναλογίες με τη χαριτωμένη φαντασία «The Secret Life of Walter Mitty»(1947) του Norman Z. McLeod.
Ο Billy είναι ανώριμος και ανεύθυνος αλλά ταυτόχρονα ευφυής και γοητευτικός. Όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της ταινίας, είναι ένας ψυχαναγκαστικός ψεύτης, που με τη φαντασίωση αντισταθμίζει την ανασφάλεια του και την ατολμία του. Είναι ένας νικητής χωρίς αγώνα που κατακτά λάφυρα χωρίς μάχη.
Στην πραγματικότητα ο Billy είναι ένας υποσυνείδητος ιδεαλιστής . Ο ενστικτώδης αντικομφορμισμός του στοχεύει στην αποσύνδεση του από τη «μάζα» της αγγλικής νεολαίας της εποχής, που είχε ως πρότυπο της τον «αμερικανικό τρόπο ζωής» .
Η σκηνοθεσία του Schlesinger είναι αριστοτεχνική και ευφάνταστη ,ενώ μαγευτική είναι η διάχυτη γκρι φωτογραφία του Denys Coop. Ο Schlesinger σκιαγραφεί τον ήρωα του με κριτική και ειρωνική διάθεση αλλά και με φανερή συμπάθεια . Στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας μας ταξιδεύει με χάρη , ευρηματικότητα και στεγνό χιούμορ από την πραγματικότητα στην φαντασίωση. Ωστόσο μεθοδικά μας προετοιμάζει για μια απότομη στροφή προς το υπαρξιακό δράμα πολλαπλασιάζοντας το βάθος του χαρακτήρα του ήρωα του και αφήνοντας μας μια πικρή επίγευση.
Στην αξέχαστη σεκάνς του πάρκου , ο Billy και η Liz μιλούν για τα όνειρα και τα ιδανικά τους ,για μια φανταστική χώρα που να ικανοποιεί όλες τις προσδοκίες τους , ενώ κάποιοι νεαροί τους χλευάζουν .Οι δυο νέοι νοιώθουν την ίδια ανάγκη να δραπετεύουν από την ασφυξία της επαρχιακής ζωής . Όμως ενώ η Liz τολμά τη φυγή , ο Billy προτιμά το καταφύγιο της φαντασίωσης. Και μόνο όταν η Liz προσπαθεί να τον πείσει να αλλάξει σελίδα ,προβάλλει αμυδρά η κρυφή ευαισθησία του : «Γυρίζω σελίδα κάθε μέρα, αλλά το παλιό μελάνι πάντα διακρίνεται» της απαντά.
Στο εξαιρετικό φινάλε που διαδραματίζεται στον σιδηροδρομικό σταθμό μπορούμε να δούμε την νευρικότητα, την ανησυχία και την ένταση στο πρόσωπο του Billy καθώς ζυγίζει την ασφάλεια των φαντασιώσεων του απέναντι στην πραγματική προοπτική διαφυγής με τη Liz. Άραγε θα τολμήσει να ξεφύγει από τον λαβύρινθο του για να ακολουθήσει αυτό το ειλικρινές και όμορφο κορίτσι στην πραγματική ζωή; Άραγε θα λυτρωθεί ο Billy ,λυτρώνοντας και τον θεατή; Η κάμερα αφού χαϊδέψει το λαμπερό ,θερμό βλέμμα και το πικρό χαμόγελο του κοριτσιού υποχωρεί αργά και σιωπηλά μέσα στη νύχτα ,γλιστρά στον σκοτεινό και έρημο δρόμο για να καταλήξει εστιάζοντας σταθερά στο σπίτι του Billy.
Ο «Μπίλι ,ο ψεύτης» είναι μια εμβληματική ταινία των αρχών της δεκαετίας του 60, τότε που το ανατρεπτικό πνεύμα της αγγλικής ροκ κουλτούρας των “Beatles” , των “Stones” και των ‘’Kinks” ,περίμενε στη γωνία για να σαρώσει τα πάντα.
** Το παραπάνω κείμενο προέρχεται από το υπό έκδοση βιβλίο μου ,με τίτλο “CINEΠΙΛΟΓΕΣ: 100 κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια ”
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr
και προέρχεται από το υπό έκδοση βιβλίο του ίδιου: “CINEΠΙΛΟΓΕΣ: 100 κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια”