Όνειρο και εφιάλτης στη ”Λεωφόρο της Δύσης”
Μια όμορφη μελαχρινή γυναίκα, η Ρίτα (Laura Elena Harring) γλιτώνει από τροχαίο δυστύχημα, αλλά παθαίνει αμνησία . Χαμένη στο Λος Αντζελες, μπαίνει σε ένα σπίτι όπου συναντά την ξανθιά Μπέτι(Naomi Watts), μια επίδοξη ηθοποιό, που ήρθε να βρει την τύχη της στο Χόλιγουντ. Οι δυο «συμπληρωματικές» γυναίκες θα βυθιστούν σ’ έναν κόσμο του παραδόξου, όπου οι ίδιες μορφές, αλλά με άλλες ταυτότητες, κινούνται σε παράλληλα σύμπαντα ,με ξεθωριασμένες αναμνήσεις, απροσδιόριστες σχέσεις , επικίνδυνες συναντήσεις , ένα παράξενο κλειδί κι έναν ακόμη πιο μυστηριώδη μπλε-κύβο …
Ο David Lynch, ένας ιδιοσυγκρασιακός auteur, μας έχει συνηθίσει σε αριστοτεχνικές ανιχνεύσεις του ανθρώπινου ψυχισμού , με την κατάδυση στο αλλόκοτο, ζοφερό και εφιαλτικό σύμπαν ταινιών όπως τα Eraserhead (1977), Blue Velvet (1986), «Lost Highway»(1997) , «INLAND EMPIRE» (2006). Ωστόσο γύρισε και δυο συμβατικές ταινίες με γραμμική αφήγηση που ανήκουν στη γενεαλογία του ανθρωπιστικού πνεύματος: «The Elephant Man»(1980) και «The Straight Story»(1999).
Στις αρχές του 21 αιώνα ο Lynch προσπάθησε να επιστρέψει στην τηλεόραση -μετά τον θρίαμβο του “Twin Peaks”(1990–1991)- με μια σειρά για την πλαστότητα ,την υποκρισία του Χόλιγουντ και τη διαπλοκή του με το οργανωμένο έγκλημα. Ωστόσο, τα στελέχη της τηλεόρασης την απέρριψαν ως ακατάλληλη . Η απώλεια για τη μικρή οθόνη έγινε κέρδος για τη μεγάλη καθώς ο Lynch επεξεργάστηκε εκ νέου το υλικό, πρόσθεσε επιπλέον πλάνα και κυκλοφόρησε το «Mulholland Drive» (2001), το -κατά πολλούς- αριστούργημα του.
Η οποιαδήποτε απόπειρα πλήρους ανάλυσης της γριφώδους πλοκής είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία. Αυτό που είναι εμφανές είναι ότι η αφήγηση χωρίζεται σε δυο διακριτά μέρη που οριοθετούνται από το άνοιγμα του μπλε κουτιού. Το πρώτο μέρος αποτελεί μια ακολουθία ονείρων που αποδομούν και ανασχηματίζουν με στρεβλό τρόπο τα πραγματικά γεγονότα και τους χαρακτήρες που αναφέρονται στη διάρκεια του δεύτερου μέρους . Ο Lynch αντί της αναδρομής στο παρελθόν, χρησιμοποιεί την οραματιστική δύναμη αναδιάρθρωσης των ονείρων και την κυκλική, διφορούμενη αφήγηση . Για το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, η ιστορία είναι μια παραβολή διαφθοράς ενός ‘’αθώου’’ από ένα χυδαίο και υλιστικό κόσμο, αλλά τελικά αποδεικνύεται ότι ο ‘’αθώος’’ είναι στην πραγματικότητα ο πιο διεφθαρμένος και υλιστικός χαρακτήρας .
Ο Lynch αναμειγνύει σε ίσες αναλογίες τον υπερρεαλισμό και τον μεταμοντερνισμό, με το «φαντασιακό» να διαβρώνει και να αποσταθεροποιεί το «πραγματικό». Δεν δομεί δραματουργία, αλλά ανοίγει την πύλη στον δικό του αλλόκοτο και λαβυρινθώδη κόσμο, όπου συναντιούνται το όνειρο με τον εφιάλτη , το βιωμένο με το επιθυμητό, το αντιληπτό με το ασυνείδητο ,η βία με τη σαγήνη . Με πολλαπλές αναφορές σε κλασικές «διπλές» ταινίες όπως η «Persona» και το «Vertigo», ο Lynch υφαίνει μια αινιγματική ιστορία για την Μπέτι και την Ρίτα που αργότερα μετατρέπονται σε Νταϊάν και Καμίλα, αντίστοιχα . Διασταυρώνει ανενδοίαστα τα κινηματογραφικά είδη ( φιλμ νουάρ, θρίλερ, μυστήριο, μελόδραμα ) με καλλιτεχνική ελευθεριότητα και με καθηλωτικές σκηνές όπου τα διαφορετικά είδη λιώνουν το ένα μέσα στο άλλο ,προσφέροντας ασύγκριτη αισθητική απόλαυση.
Το «Mulholland Drive» είναι ένα φιλμ που ακολουθεί παραπλανητικές διαδρομές που συστρέφονται γύρω από αόρατες σπείρες ,με κενά μνήμης, ενδείξεις για την επίλυση μυστηρίων που μπορεί να μην υπάρχουν και μια νέα ερώτηση για κάθε αμφίβολη απάντηση . Υπάρχει ένας ωκεανός από πιθανές ερμηνείες , όλες εύλογες, αλλά καμία απόλυτα ικανοποιητική. Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο ο θεατής να ευθυγραμμίσει σωστά όλα τα διάσπαρτα κομμάτια στο γιγαντιαίο κινηματογραφικό παζλ για να απολαύσει την ομορφιά του φιλμ . Ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνει τη σημασία όλων όσων συμβαίνουν στην οθόνη, αισθάνεται μια αξεπέραστη ανάγκη να συνεχίσει να παρακολουθεί σαν υπνωτισμένος αυτό το εφιαλτικό όνειρο, με τα μάτια ανοιχτά .
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr