Φεβρουάριος 1939. Η Γαλλική κυβέρνηση κατακλύζεται από Ισπανούς που αποδρούν από τη δικτατορία του Φράνκο και η λύση που βρίσκει είναι να τους συσσωρεύσει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου οι πρόσφυγες δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να χτίσουν τους δικούς τους στρατώνες, να τρέφονται με τα άλογα που τους μετέφεραν έξω από τη χώρα τους, και να πεθάνουν ανά εκατοντάδες λόγω της έλλειψης υγιεινής και νερού. Σε ένα από αυτά τα στρατόπεδα, δύο άνδρες, χωρισμένοι από τα συρματοπλέγματα, θα γίνουν φίλοι μεταξύ τους. Ο ένας είναι αστυνομικός, ο άλλος είναι ο Γιοσέπ Μπάρτολι, σχεδιαστής αλλά και μαχητής κατά του Φράνκο.
Στην περίφημη Retirada (Υποχώρηση) του 1939, μισό εκατομμύριο πολίτες και στρατιώτες, άνδρες γυναίκες και παιδιά απέδρασαν από το καθεστώς του Φράνκο στην Ισπανία και έγιναν κατ' ευφημισμόν δεκτοί από τη Γαλλία, όπου τους περίμεναν απάνθρωπες συνθήκες εγκλεισμού σε ανοιχτά στρατόπεδα συγκέντρωσης, ξυλοδαρμοί, βαναυσότητα και έκθεση σε ασθένειες, παγωνιά και έλλειψη φαρμακευτικής περίθαλψης, νερού και τροφής.
Εξήντα χιλιάδες από τους ανεπιθύμητους «Κόκκινους» πέθαναν φριχτά και κάποιοι έπεσαν μέχρι και στα χέρια των ναζί, σε μια ακόμη μελανή σελίδα της γαλλικής ιστορίας εκείνης της περιόδου. Ένας από τους επιζώντες είναι ο Καταλανός καλλιτέχνης Γιοσέπ Μπαρτολί (1910-1995), ο πρωταγωνιστής του ομώνυμου animation του πολιτικού σκιτσογράφου Ορέλ, που μεταπηδά πανηγυρικά στο σινεμά. Το Γιοσέπ ταξιδεύει με φλασμπάκ στον χρόνο, ενώνοντας τη σχέση του γηραιού Μπαρτολί με τον επίσης προικισμένο στο σχέδιο εγγονό του με την απροσδόκητη φιλία του με έναν Γάλλο αξιωματικό, ο οποίος τον εντόπισε στο στρατόπεδο και τον ενθάρρυνε να σχεδιάσει, παρατηρώντας τον να τραβά γραμμές στο χώμα.
Με τη θυελλώδη ερωτική σχέση του Μπαρτολί με τη ζωγράφο Φρίντα Κάλο να δίνει ζωηρό χρώμα σε έναν καμβά ζόφου και ανέχειας, η μνήμη ξεπηδά από τα κινούμενα σχέδια που αποδίδουν με σεβασμό το εικαστικό σύμπαν του καλλιτέχνη και η ταινία, που ήταν επίσημη επιλογή στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του Φεστιβάλ Καννών του 2020 και τιμήθηκε με το Βραβείο Κοινού στις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας, αποτελεί παιάνα στη δύναμη της θέλησης, αποτελώντας ταυτόχρονα μια πρώτης τάξεως εφευρετική κινηματογραφική επιστολή ‒ ιστορική υπενθύμιση σε μια κοινωνία επιθετική και εχθρική προς το ασταμάτητο σύγχρονο κύμα προσφύγων.
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα lifo.gr