ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ, Ο - Γιάννης Ζουμπουλάκης

Ιδεολογία ή θάνατος

Ένα ντοκιμαντέρ για τον αγωνιστή της αριστεράς Νίκο Πλουμπίδη που εκτελέστηκε στις 14 Αυγούστου 1954 προδομένος από τους ίδιους τους «συντρόφους» του;

Ε, ναι. Καιρός ήταν. Μην πω ότι άργησε και να γίνει.

Για να μπαίνουν και κάποια πράγματα στη θέση τους.

Με «οδηγό» του τον γιό του Ν. Πλουμπίδη, ψυχίατρο Δημήτρη Πλουμπίδη, ο οποίος δεν γνώρισε τον πατέρα του «παρά μόνο για τρεισήμισι λεπτά» κατά την διάρκεια των ημερών της δίκης του πρώτου που κατέληξε σε καταδίκη του και εν συνεχεία στην εκτέλεσή του, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, συνέθεσε ένα πλούσιο σε πληροφορίες και πέρα για πέρα ανθρώπινο πορτρέτο: ενός αγωνιστή της αριστεράς που προτίμησε να ακολουθήσει τον δρόμο της ιδεολογίας. Οταν βρέθηκε μπροστά στο χείλος του γκρεμού αποφάσισε, γενναία, να πέσει.

Όταν το 1952 ο Νίκος Πλουμπίδης, στέλεχος του ΚΚΕ συνελήφθη από την κυβέρνηση Παπάγου έχοντας θεωρηθεί κατάσκοπος και προδότης της πατρίδας του, η μαχαιριά που δέχθηκε από τους «συντρόφους» του ήταν πολύ πιο βαθιά και επώδυνη. Ο Πλουμπίδης έπεσε θύμα του ιδίου του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο κάνοντας γαργάρα την υπόθεση τον άφησε μόνο να σαπίσει, μόνο μέσα στο στόμα του λύκου. Τον χαρακτήρισε προδότη. Παλιά μου τέχνη κόσκινο!

Οπότε το 1954 ο Πλουμπίδης εκτελέστηκε και όλοι ήταν χαρούμενοι.

Και χρόνια μετά την εκτέλεσή του, με συνοπτικές διαδικασίες – σαν να μην τρέχει και τίποτα δηλαδή – και με κάτι δημοσιεύματα – αραδούλες της πλάκας που πέρασαν απαρατήρητα, το ΚΚΕ θα παραδεχόταν το «λάθος» του.

Και πολύ σωστά η ταινία αναρωτιέται (δεν δηλώνει) κατά πόσο το «λάθος» αυτό ήταν σκόπιμο και αν με τον χαρακτηρισμό «προδότης του κόμματος», ο Πλουμπίδης ουσιαστικά εξυπηρετούσε συμφέροντα άλλων εκπροσώπων του ΚΚΕ.

Ο Χαραλαμπόπουλος που κατά την διάρκεια της τελευταίας 30ετίας έχει παρουσιάσει πολύ σημαντικό έργο στον χώρο της ελληνικής ταινίας τεκμηρίωσης (τα ντοκιμαντέρ του για τους Γιάννη Μόραλη, Γιώργο Σεφέρη και Κωνσταντίνο Καβάφη είναι – το λιγότερο – υποδειγματικά), κάνει διακριτικές, ως και ευγενικές νύξεις σε όλα αυτά τα ούτως ή άλλως γεμάτα ερωτηματικά ζητήματα.

Ομως το ενδιαφέρον του είναι στραμμένο στον άνθρωπο Νίκο Πλουμπίδη, αναζητεί το ποιος πραγματικά ήταν. Εξετάζει όλα τα στάδια της ζωής του προκειμένου να φωτίσει το επί τοις ουσίας έργο του, δηλαδή την προσφορά του στην ίδια την άσκηση της «σωστής διδασκαλίας», αυτό που ενοχλούσε τους «συντρόφους» του .

Με αφετηρία την γέννηση του Πλουμπίδη στις 31 Δεκεμβρίου 1902 στα Λαγκάδια Αρκαδίας (γόνος πάμφτωχης αγροτικής οικογένειας) ο «Κόκκινος δάσκαλος» κάνει αρκετές στάσεις μέχρι την στιγμή του μοιραίου. Αποφοίτησε ως δάσκαλος τον Ιούλιο του 1924, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τους κομμουνιστές της Ελασσόνας και από τότε δεν σταμάτησε ποτέ να κάνει αυτό που ήξερε καλύτερα: να προσπαθεί να μεταφέρει στον απλό λαό την ιδεολογία του η οποία όμως δεν στηριζόταν στις σκοπιμότητες του κόμματος που εκπροσωπούσε αλλά στην αλληλεγγύη και την συνεργασία ανεξαρτήτως κυβερνήσεων και πολιτικών πεποιθήσεων.

Ο Πλουμπίδης «δασκάλευε» τον απλό άνθρωπο ουσιαστικά, σαν να επιθυμούσε να οξύνει την συνείδησή του, προσφέροντάς του έτσι έναν τρόπο ελέγχου των μεταβολών των αισθήσεών του. Δεν επικοινωνούσε μέσω του δογματισμού αλλά με το χάρισμα την ενσυναίσθησης απέναντι στον άλλο και αυτή η ενσυναίσθηση μοιάζει να είναι η μέθοδος προσέγγισης του Χαραλαμπόπουλου σε ότι αφορά το ίδιο το αντικείμενο του δικού του έργου, τον ίδιο τον Νίκο Πλουμπίδη.

Παρακολουθώντας την ταινία, νιώθεις ότι μαζί με τον σκηνοθέτη κάνεις περιπάτους μέσα στην ψυχή και στον εγκέφαλο του Πλουμπίδη και σκέφτεσαι ότι αυτή η ηρωικη του στάση θα μπορούσε να είναι ακόμα και μια μορφή αυτοάμυνας, απαραίτητης για να μπορέσει ο ίδιος να βάλει φραγμούς ανάμεσα στις εσωτερικές αισθήσεις και στην εξωτερικευση τους.

Πολύ χαρμόσυνο που μετά από την πρώτη προβολή του, πέρσι στο Πανόραμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αυτό το ντοκιμαντέρ βρήκε, έστω περιορισμένη, διανομή σε (δύο) αίθουσες. Το αξίζει πέρα για πέρα. Επειδή κυρίως μπορεί να δώσει στους νεότερους θεατές που θα το δουν (και εύχομαι να το κάνουν) μια ιδέα του τι εστί γνήσιος ήρωας και όχι τενεκές ξεγάνωτος που παριστάνει τον ήρωα.

Γιάννης Ζουμπουλάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα tovima.gr