"Τελευταίος Ταξιτζής (2023) του Στέργιου Πάσχου"
Παρακολουθώντας, χάρις στο 64ο φεστιβάλ κινηματογράφου, ελληνικές και κυπριακές ταινίες, αναρωτήθηκα για την σχέση εικόνας- γραφής. Οι σινεφίλ παρακολουθούν ένα φιλμ και δημιουργούν κάποια επαφή μαζί του. Αν διαβάσουν ένα κριτικό κείμενο γιαυτό, τι άραγε θα καταλάβουν; Το μεγάλο πρόβλημα να περιγράψεις πρώτα και μετά να κρίνεις μια ταινία, είναι ποια στοιχεία θα απομονώσεις και πως θα ορίσεις την δύναμη ή όχι της εικόνας. Υπάρχουν δηλαδή δύο πόλοι, δύο όχθεις. Στη μια έχει την έδρα της η εικόνα και στην άλλη η γραφή. Στο μέσο ο θεατής. Το θέμα δεν είναι να κολακεύσεις ή να προσβάλεις τον θεατή.
Μορφές αποξένωσης
Είτε απορρίψει το κείμενό σου, είτε όχι, σημασία έχει να νοιώσει πως κατέγραψες την εικόνα που την μετέτρεψες σε λέξεις. Παρακολουθώντας τον «Τελευταίο ταξιτζή», πέραν αυτών που εισέπραξα από την ταινία, το βασικό μου θέμα είναι η απόδοση της ιστορίας. Παρατηρώ λοιπόν και πάλι πως πίσω από μια διαφορετική συσκευασία έχουμε αναφορά στο θέμα της ερωτικής επικοινωνίας. Ο 50ρης είναι αποξενωμένος από την σύζυγο και την οικογένεια αλλά η νέα γυναίκα δείχνει αφάνταστη επιπολαιότητα για τις σχέσεις της. Μια συνάντηση, μια μικρή αναλαμπή από τις δύο μεριές και το φως και πάλι σβύνει. Η κλασική εκδοχή είναι ότι το μεγάλης ηλικίας άτομο της σχέσης δεν δύναται να ξεχάσει, εξαρτάται, αποκτά εμμονή, ενώ η κοπέλα βιάζεται να ξεμπερδεύει από τα ίχνη αυτής της περιπέτειας. Το θέμα είναι τόσο γνωστό και αλλοτριωμένο ώστε είναι τελείως άχρηστη έστω μια αναφορά στην κρίση των σχέσεων.
Στατική τοξικότητα
Το γράφεις αυτό για τον θεατή αλλά υποχρεούσαι να το στηρίξεις και με το εικονικό σύστημα, δηλαδή τις αφηγηματικές επιλογές και τεχνικές. Η φωτογραφία είναι θαυμάσια, σκουρόχρωμη (καφέ και μπλε) παραπέμποντας σ΄ όλη αυτή την στατική τοξικότητα. Οι ηθοποιοί αξιοποιούν υποδειγματικά τους ρόλους τους, νομίζω πως τους βιώνουν. Αν όμως αξίζει να κρατήσουν κάτι οι σινεφίλ απ΄ αυτό το φιλμ είναι η φιγούρα που παίζει τον ταξιτζή. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω κατά πόσο παρατήρησε ο ΄Ελληνας σκηνοθέτης τον τρόπο που διέπλασε τον ανάλογο ρόλο, μέσω του Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο Μάρτιν Σκορσέζε.
Τραγικός και κορυφαίος
Η ελληνική περίπτωση κρατάει τον ψυχοπαθολογικό χαρακτήρα και των δύο ηρώων αλλά προσδίδει στην ελληνική εκδοχή μια καθαρά μεταφυσική και τραγική διάσταση. Μελετώντας αυτόν τον ρόλο οι θεατές θα μπορέσουν να επικοινωνήσουν ουσιωδώς με την ταινία και όχι με το τετριμμένο σενάριο. Σ΄ αυτή τη γκάμα κινείται και το «Medium» που ήλθε με ειδική διάκριση από το φετινό φεστιβάλ του Σεράγιεβο. Εδώ έχουμε επανάληψη ενός άλλου θέματος, το οποίο το σινεμά επεξεργάστηκε επανειλημμένα και φυσικά και το ελληνικό. Μια 16χρονη μαθήτρια ταξιδεύει ένα καλοκαίρι από την επαρχία στην Αθήνα για να συναντήσει την ετοιμόγεννη αδελφή της. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα γίνει αυτό που λέμε «απώλεια της αθωότητάς» της και χρονικό ενηλικίωσης.
Σ΄ ένα τρίγωνο και πάλι
Και πάλι εδώ έχουμε το τρίγωνο, γραφή, εικόνα και στη μέση ο θεατής. Ο τελευταίος καλείται να παρακολουθήσει και να συναινέσει σε μια ιστορία που την έχει δεί στο σινεμά και στην τηλεόραση καμιά εκατοσταριά φορές. Σημασία λοιπόν έχει ο τρόπος, η ευαισθησία και η διαδικασία που αφηγείται την ιστορία η σκηνοθέτιδα. Το δίλλημα είναι, ακυρώνουμε το θέμα και προκρίνουμε την εικόνα; Εξαιρετικοί και πάλι οι ηθοποιοί, πειστική η μικρούλα, εξαιρετική φωτογραφία, καλό μοντάζ. Παράλληλα η αφήγηση, χαμηλών τόνων, είναι αφαιρετική και ελλειπτική για να καταδείξει την επανάληψη.
Οι μεταμφιεσμένες ιδέες
Για να φέρουμε τους ΄Ελληνες θεατές στις κλειστές αίθουσες αρκούν τέτοιες καλοφτιαγμένες, αξιοπρεπείς ταινίες με κοινότοπα θέματα. Λέμε, το τονίζουν και οι σκηνοθέτες, να δείξουμε φιλμ που προτείνουν έναν «διάλογο». Σωστά, αλλά ο τελευταίος αφορά σ΄ένα περιορισμένο κοινό. Κι αν ντύσουμε το σενάριο με εκκεντρικές ιστορίες, την απάντηση την δίνει η κυπριακή ταινία «΄Εμβρυο Χρυσαλίδα Πεταλούδα». Εδώ έχουμε στοχασμούς πάνω στον χρόνο, τα παράλληλα σύμπαντα αλλά κάτω απ΄ αυτό το πρωτότυπο πέπλο μεταμφιέζοντας και πάλι ιστορίες δύσκολων σχέσεων, διλημματικές υπαναχωρήσεις και σκεπτικισμούς. Και οι δυο όχθες μένουν ακάλυπτες. Και της γραφής και της εικόνας.
Αλέξης Δερμεντζόγλου
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com