Μια που φέτος οι βαλκανικές συμπαραγωγές και ταινίες ήταν διάσπαρτες σε όλα τα τμήματα του 64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σκέφτηκα να συγκεντρώσω όσες ενδιαφέρουσες είδα σε ένα κείμενο, έτσι ως ανάμνηση.
Νεάνδρεια /Neandria (2023 Τουρκία, 90λ) Reha Erdem /Ρεχά Ερντέμ
Σπουδαία έκπληξη. Από τα ερείπια της αρχαίας Νεάνδρειας (η πόλη των νέων ανδρών) φτάνουμε σκηνοθετικά ως τη σημερινή νέα ανανδρία. Ο αντισυστημικός ιμάμης τρολάρει τον Επιθεωρητή του Γκόγκολ. Ελεγειακή και βροντώδης η επένδυση του Alican Çamci, μιούζικαλ και οργισμένο οθωμανικό ραπ υπό του Izzy İncinur Daşdemir.
Μην περιμένετε πολλά από το τέλος του κόσμου /Nu astepta prea mult de la sfârsitul lumii /Do not Expect Too Much from the End of the World (2023 Ρουμανία /Λουξεμβούργο /Γαλλία /Κροατία, 164λ) Radu Jude /Ράντου Ζούντε
Ρόουντ μούβι αστικό και υπεραστικό. Αναπάντεχο και τρολάτο. Στη ρωγμή της φόρμας. Σάουντρακ πληθωρικό, πολυποίκιλο, πολύπλευρο, πολυσυλλεκτικό, αυτοκινητάτο. Λειτουργικό κι απολαυστικό. Γέλιο και σάτιρα μέχρις εσχάτων. Γκεστ η Νίνα Χος (Μπάρμπαρα) και ο βατομουράτος και Στίνκερ σκηνοθέτης Uwe Boll, το γερμανικό ανάλογο του Εντ Γουντ.
MMXX /2020 (2023 Ρουμανία /Γαλλία /Μολδαβία, 161λ) Cristi Puiu /Κρίστι Πούιου
Τρεις ιστορίες καθημερινής πανδημικής τρέλας και χαλαρής σύνδεσης για να ανακαλύψετε ότι ο σκηνοθέτης της Οδύσσειας του κου Λαζαρέσκου διαθέτει χιούμορ. Μακάβριο, σαρδόνιο, πανδημικό, αντί-αστικό μεν, αλλά… χιούμορ. Πέρα από την αγάπη του στον Βέρντι, τον έρωτά του με την Τραβιάτα (Sempre Libera) και τους Mankurts (ασυνείδητοι σκλάβοι στο μυθιστόρημα του Chinghiz Aitmatov), μας αποκαλύπτει εντέλει ότι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε (Wishbone Ash: The King Will Come).
Όρεγκον /Oregon (2023 Τουρκία, 93λ) Kerem Ayan /Κερέμ Αγιάν
Κωμωδία παλιάς κοπής με στοιχεία ηθογραφίας και σάτιρας. Τοποθετείται στα 1985, αλλά μας το λέει στο τέλος. Μέσα από την αφέλεια του σεναρίου περνάνε πλαγίως άλλα θέματα και παθογένειες. Διασκεδαστική και σκεπτική. Σκεφτείτε ελληνική ταινία που αναβιώνει τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο και δια του αρραβώνος σχολιάζει τα κακώς κείμενα χθες σήμερα αύριο. Μάλλον δεν θα μας άρεσε. Μουσική Cüneyt Çağlayan.
Ιανουάριος /Yanuari /January (2021 Βουλγαρία /Πορτογαλία /Λουξεμβούργο, 111λ) Andrey M. Paounov /Αντρέι Μ Παούνοφ
Μαυρόασπρο νέο-νουάρ (εκτός από τη σκηνή του μπαρ στην πόλη / σε έγχρωμο όνειρο), αναφορικό (Λάμψη, Η αγέλη των λύκων, Ταραντίνο) και αυτό-αναφορικό (αφιερωμένο στη χώρα του μισεί και αγαπά θανάσιμα). Επτά θανάσιμα αμαρτήματα, πέντε λύκοι, ο πορτιέρης και ο Πέταρ. Μουσική Ivo Paunov.
Libertate /Freedom /Λευτεριά (2023 Ρουμανία /Ουγγαρία, 109λ) Tudor Giurgiu /Τουντόρ Γκιουργκίου
Η πτώση του οίκου του των Τσαουσέσκου και κυρίως των συν αυτώ παρεπιδημούντων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών, μέσα από τα κεντρικά της αστυνομίας και της μυστικής. Η αλλαγή θέσεων και στρατοπέδων. Η χώρα σε αναβρασμό, επί του τύπου των ήλων. Το ομώνυμο τραγούδι, ύμνος ένθεν κακείθεν. Θρίλερ πολιτικοκοινωνικό, ένα ξόρκι με προέκταση στο τώρα.
Day of the Tiger /Tigru /Η μέρα της τίγρεως (2023 Ρουμανία /Γαλλία /Ελλάς, 80λ) Andrei Tănase /Αντρέι Τανάσε
Η Ρουμανία φέτος δεν παίζεται κινηματογραφικά. Μια θηλυκή τίγρης έξω από το κλουβί. Έτσι νιώθει και η ηρωίδα. Κηδεία με παπά στην τίγρη αλλά όχι στο αβάπτιστο. Ο τσιλιμπούρδας μετανοεί; Μπλε ορχιδέα και το δάσος του Αμαζονίου δεν θα πάει πουθενά. Το όνομά του θα ήταν Μπόγκνταν. Ο Πινόκιο και οι Αρειανοί. Πρώτη ταινία του Τανάσε. Μουσική JB Dunckel.
21 μέρες ως το τέλος του κόσμου /21 Days Until the End of the World (2023 Β. Μακεδονία, 80λ) Teona Strugar Mitevska /Τεόνα Στρουγκάρ Μιτέφσκα
Global Warming is a Hoax. Κρίση ταυτότητας και κατάστασης. Κατάθλιψη και εξομολόγηση κατευθείαν στον θεατή. Εσώψυχα και εξώψυχα όλα στη φόρα. Ευκατάστατη οικογένεια, διαβασμένη (όνειρα Φρόιντ, Λακάν, Επίκουρος), γυμνασμένη, περπατημένη, με γιο. Από την Ημέρα 1 ως την Ημέρα 21 βλέπουμε εαυτήν. Τα σ’ εαυτήν κατά Μάρκον Αυρήλιον. Μουσική Olivier Samoullan.
Θηλαστικά /Mammalia (2023 Ρουμανία /Πολωνία /Γερμανία, 88λ) Sebastian Mihăilescu /Σεμπαστιάν Μιχαλέσκου
Ιονέσκο και ξερό ψωμί. Σόλο μπάσο με επιμήκυνση χορδών. Τζαζ πολονέζ και μετά-Λάκατος. Μονόλογοι αλλεπάλληλοι και μονόχνοτοι. Όλο και πιο σουρεάλ. Απόβαση στο χωριό των γυναικ-ούφο. Τελετ-ούφο. Καταρράκτης και λίμνη. Κατουρ-ούφο γαλακτώδες. Διονυσιακή προ- και μετά-τελετουργική μουσική του Piotr Kurek στη διαπασών (Montufar, Ta Sha Si Le Ta). Φαλλ-ούφο και χαλαστρ-ούφο. Ερμαφρόδιτη εγκυμοσύνη. Άδει ο κοντρατενόρος Grzegorz Hardej.
Μινόρε /Minore (2023 Ελλάς /ΗΒ, 111λ) Konstantinos Koutsoliotas /Κωνσταντίνος Κουτσολιώτας
Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά άνοιξε δρόμο κι αυτός τον έκανε λεωφόρο. Τόσο μα τόσο καρά-καλτάκα-καλτ που θ’ αφήσει εποχή. Μουσική Γιάννης Ζουγανέλης, David Kemp. Ο Ζούγα και παπάς, με την αράδα του δεν πας. Τσιοτσιόπουλος αρχαίος έλλην, μεγάλος. Χρήστος Κάλοου τραγουδιστής μαγαζάτορας Παντελής. Το τέρας αμάν, εξώλης και προώλης.
Ένα φλιτζάνι καφέ και καινούργια παπούτσια /Një filxhan kafe dhe këpucë të reja veshur /A Cup of Coffee and New Shoes on (2022 Αλβανία /Πορτογαλία /Ελλάς /Κόσοβο, 99λ) Gentian Koçi /Γκέντιαν Κότσι
Κωφάλαλοι ομοζυγωτικοί δίδυμοι μένουν διαδοχικά τυφλοί. Η κοπέλα του ενός φρικάρει και σιγοντάρει. Τρεις στον γύρο. Δεν αντέχεται τόση κατάθλιψη. Θέτει ερωτηματικά και ρίχνει στο γυαλί φαρμάκι. Μπέργκαμο, Θεσσαλονίκη (Ανοιχτοί Ορίζοντες), Σαράγιεβο, Σκόπια και Πρίστινα έδωσαν βραβεία.
Η σιωπή των μπανανόδεντρων /The Silence of the Banana Trees (2022 Ουγγαρία /Πορτογαλία /Αλβανία /Βέλγιο, 24λ) Eneos Çarka / Ένεος Τσάρκα
Ντοκιμαντέρ δοκίμιο. Μουσική: Miklós Szilvester (Music for Insects and Elephants). Ιδανική μέρα για σιωπηλά μπανανόδεντρα. Η καλλιτέχνις Ρέκα (Reka Fekete) κι ο μουσικός ηχολήπτης μπαμπάς Μίχαϊ (Mihály Fekete). Στο τέλος το μόνο από το οποίο μπορούμε να κρατηθούμε είναι οι αναμνήσεις. Φλογέρα φολκλορική ανωνύμου ηχογραφημένη από τον Mihály Fekete. Ceremony Music του György Szabados, ηχογραφημένη από τον Mihály Fekete.
Δύο επί δύο /Two Times Two (2023 Βουλγαρία /Γερμανία, 8λ) Andrey M Paounov /Αντρέι Μ Παούνοφ
Η βία και πώς να την αναλύσετε. Διπλά χαστούκια και, δίπλα, διπλά χαστούκια. Οι έφηβοι αντιγράφουν την αστυνομία. Δοκίμιο βίας και επιβολής. Στοχασμός και αναστοχασμός με φιλοσοφική προδιάθεση. Η εταιρία παραγωγής του Παούνοφ λέγεται Chicken Milk / του πουλιού το γάλα.
Ένα σύντομο ταξίδι /A Short Trip (2023 Γαλλία /Αλβανία, 17λ) Erenik Beqiri /Ερενίκ Μπετσίρι
Ταξίδι που φτάνει ως την παραλία της Μασσαλίας. Κάθε λιμάνι και καημός. Τόλμη και γοητεία. Κι ανοιχτές υποσχέσεις. Η Πράσινη κάρτα όπως κατάντησε σήμερα πια. Μουσική Remi Durel.
Λούκα /Luka (2023 Βέλγιο /Ιταλία /Ολλανδία /Βουλγαρία /Αρμενία, 94λ) Jessica Woodworth /Τζέσικα Γούντγουορθ
Το όνομά του είναι Λούκα και (μετακομί)ζει στον βόρειο τομέα. Εκεί ζωντανεύει Η έρημος των Ταρτάρων (βιβλίο του Ντίνο Μπουτζάτι), το 1984 (Όργουελ) και το Τραγούδι αγάπης (1950) του Ζαν Ζενέ (Ένα ερωτικό άσμα /Un Chant d’Amour). Τα γυρίσματα έγιναν στην ηφαιστειακή Σικελία. Η Τζέραλντιν Τσάπλιν σε ερμηνεία ζωής και θανάτου. Η μουσική του Teho Teardo επίσης. Ιδιόμορφη σκηνοθέτις. Στο φετινό TiSFF#17 είδαμε το αμιγώς βέλγικο δικό της La Flotte (2023, 23λ).
Κώστας Καρδερίνης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com
