Τα ένοχα μυστικά της επαρχίας

«Πίσω από τις θημωνιές», τίτλος εξαιρετικής, διεισδυτικής, ελληνικής ταινίας, με γυναικεία  μάλιστα υπογραφή, από την Ασημίνα Προέδρου. Θέμα της, μεταξύ των άλλων, τα  κλειστά στόματα των μικροδομών σε επαρχιακά ή μεμονωμένα μέρη. Η ιστορία είναι πελώρια, ξεφεύγει κατά πολύ από την ελληνική περίπτωση. Σύσσωμα το παγκόσμιο σινεμά ασχολήθηκε με τέτοια απομονωμένα ερμητικά συστήματα όπου ισχύουν άλλοι νόμοι. Ιστορίες και παρανομίες συγκαλύπτονται, κυριαρχεί ο κανόνας της σιωπής και της συνενοχής. Κάποιες φορές οι εκβιασμοί υπερβαίνουν την αλήθεια ενώ  τα ανταλλάγματα και οι προσωπικές χάρες δίνουν και παίρνουν. Πέρα από το παράνομο αυτών των ιστοριών, σ΄ αυτά τα συστήματα εδράζονται και οι δομές της αντίδρασης. Συντηρητικά ήθη, η γυναίκα στο  περιθώριο, σώμα εκμετάλευσης  εκμετάλλευσης, είναι σε πρώτο πλάνο.

Παράνομες ισορροπίες

Αν σ΄ όλα αυτά ενταχθούν και συνυπολογιστούν η τρομερή βία, η διακίνηση ναρκωτικών, το λαθρεμπόριο  και η πορνεία, τότε παραλαμβάνουμε μια σαφέστατη εικόνα την πλήρη δηλαδή αδυναμία εκσυγχρονισμού της χώρας. Φορολογικές παρεμβάσεις, παράνομος πλουτισμός, πλήρης εκμετάλευση των αδύναμων στη διατήρηση συσχετισμών και ισορροπιών. Δεν αναφέρομαι στις τυπικές περιπτώσεις οργανωμένων εγκληματικών οργανώσεων αλλά σ΄ ένα μίνι παρακράτος, όπου οι πάντες (σχεδόν) είναι ικανοποιημένοι μέσα σε μια περίεργη διαπλοκή και άτυπη συμφωνία. Στα τελευταία χρόνια στη χώρα μας γυρίζονται φιλμ με στοιχεία νεονουάρ και νεογουέστερν, που καταγράφουν αυτές τις καταστάσεις. Ακόμα και διαφορετικού τύπου φιλμ ανιχνεύουν αυτή την κατάσταση.

Σε εχθρική κουλτούρα

Πρόσφατα είδαμε τη νέα ταινία του Σωτήρη Γκορίτσα «Εκεί που ζούμε», με σενάριο από ένα εξαιρετικό βιβλίο, όπου παρατηρούμε τέτοιες παράδοξες καταστάσεις σε επαρχιακούς δρόμους, μοτέλ και παράγκες.

Τη δεκαετία του ΄70 ο Τζον Μπούρμαν γύρισε το εξαιρετικό αγαπημένο φιλμ « Όταν ξέσπασε η βία» (Απολύτρωση), θίγοντας πολλά θέματα, όπως η οικολογία, οι αστικές εκτονώσεις, ωστόσο ξεχωρίζω το ακόλουθο. Σε μια εκδρομή τους μια ομάδα φίλων αντιμετωπίζουν έναν απροσδόκητο κίνδυνο.΄Ερχονται σε αντιπαραθέσεις με τους ορεισίβιους που είναι τραχείς, διαθέτουν διαφορετικής μορφής κουλτούρα και μοιραία φτάνει η σύγκρουση  και η βία.

Πάθη στους βάλτους

Θυμόσαστε άραγε πως πρωτομάθαμε την υπέροχη Τζένιφερ Λόρενςνς.΄Ηταν μόλις είκοσι χρονών στο «Στην καρδιά του χειμώνα» (2010)  της Ντέμπρα Γκράνικ. Σ΄ έναν χώρο αυστηρά απομονωμένο με τους πάντες βίαιους, εχθρικούς και με κλειστά τα στόματα, προσπαθεί να ανακαλύψει το πτώμα του χαμένου πατέρα. Εκεί είδαμε πολύ καλά πόσο διαφορετικές συνθήκες επικρατούν στα κλειστά οικιστικά πλαίσια. Η σκηνοθέτιδα κατέγραψε, με τόλμη, υψηλή δυναμική και εξαιρετική ατμόσφαιρα, μια ιστορία προερχόμενη από το εξαιρετικό μυθιστόρημα του Ντάνιελ Γούντρελ. Και μια και αναφέρομαι σε εξαιρετικό βιβλίο, η Ντάλιο ΄Οουενς  το 2018 έγραψε ένα εξαιρετικό και διεισδυτικό  μυθιστόρημα  το «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες». Το είδαμε φέτος σε ταινία σκηνοθετημένο από την Ολίβια Νιούτον. Η υπόθεση εξελίσσεται από την δεκαετία του ‘ 60 στα βαλτοτόπια του αμερικανικού Νότου.

Οι περιχαρακωμένοι χώροι

Μέσα από την ιστορία της νεαρής ηρωίδας μεταφερόμαστε στα ερμητικά κλειστά συστήματα των βάλτων, της πυκνής βλάστησης και των παράξενων συμπεριφορών  σ΄ έναν χώρο απομονωμένο και επικίνδυνο. Και μια και μνημονεύω διάσημα βιβλία, που έγιναν εξαιρετικές ταινίες αναφερόμενες στα κλειστά-σιωπηλά συστήματα, δεν θα ξεχάσω βέβαια την Χάρπερ  Λη και το περίφημο «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια»(1960). Γνώρισε μεγάλη επιτυχία  και δυό χρόνια αργότερα  ο Ρόμπερτ Μάλιγκαν γύρισε την αγαπημένη οσκαρική ταινία  «Σκιές και σιωπή». Στον μεσοπόλεμο, σε μια μικρή απομονωμένη πόλη στην Αλαμπάμα, η σιωπή, η μισαλοδοξία, ο ρατσισμός, έχουν εμπεδώσει έναν ιδιαίτερο νόμο. Παρόμοια περίπτωση καταγράφει στο βιβλίο  του ο Τζον Μπόλ  από το οποίο  Νόρμαν Τζιούισον γύρισε  την επίσης οσκαρική ταινία  του  «Η ιστορία ενός εγκλήματος»(1967). Εδώ βρισκόμαστε σ΄ ένα απομονωμένο μέρος στην πολιτεία του Μισισιπή, γεμάτη προκαταλήψεις, οπισθοδρόμηση και ρατσισμό.

Και φυσικά, αν πάμε σε άλλες χώρες, αξιοσημείωτα παραδείγματα  μας έρχονται  από την Γαλλία  όπου διακεκριμένες ταινίες κατέγραψαν χαρακτηριστικά τέτοια φαινόμενα σε κλειστά οικιστικά συστήματα. Δειγματοληπτικά αναφέρω  το «Μόνον αυτοί είδαν τον δολοφόνο» του Ντομινίκ Μολ, την «Κίτρινη ταυτότητα» του Πίτερ Γκράνιερ Ντεφέρ και το «Αίμα στο χιόνι» του Αλέν Σαπό.

Αλέξης Δερμεντζόγλου
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com