Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Πως γεννιέται ο φασισμός; Κυρίως, που μπορεί να αποδώσει περισσότερους καρπούς; Στα ερωτήματα αυτά και σε άλλα που έχουν να κάνουν με τις κοινωνικές συνθήκες που αναβιώνουν το φασισμό απαντά η ταινία «18». Η ταινία του Βασίλη Δουβλή κρατά σταθερά χαμηλό ρυθμό για να αναδείξει τους χαρακτήρες της. Η ένταση υποβόσκει.
ΣΥΝΟΨΗ
Σε μία σχολική τάξη υπάρχουν παιδιά με διαφορετικές αντιλήψεις. Κάποια στιγμή θα έρθει η σύγκρουση που είναι κυρίως ιδεολογική. Σε αυτή βοηθούν και εξωσχολικοί παράγοντες. Ο καθηγητής τους προσπαθεί να τους δείξει το δρόμο της δημοκρατίας. Μπαίνει και αυτός στο στόχαστρο. Στο τέλος θα γίνει το κακό.
Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ
Το σχολείο είναι σε μία εργατική συνοικία. Πιθανότατα στο Πέραμα. Ανάμεσα στους μαθητές υπάρχει και ένας διαφορετικός: είναι παιδί μεταναστών από την Αφρική. Είναι ο πρώτος στόχος. Βλέπουμε τις αντιδράσεις των νεαρών που προσπαθούν να διαμορφώσουν μια κοινωνία που θα «τους πάει» καλύτερα. Αυτός όμως ο δρόμος περνά από την απαξίωση και τον αποκλεισμό ανθρώπων και αντιλήψεων. Είναι φυσικό να καταλάβουμε ότι αυτές οι απόψεις έχουν τη ρίζα τους στην οικογένεια και στον κοινωνικό περίγυρό τους.
Παράλληλα παρακολουθούμε τις οικογένειές τους. Η πρώτη εντύπωση είναι η διάλυση. Δεν υπάρχει αυτός ο ιστός που θα πριμοδοτούσε τη συζήτηση για να καταλήξουν στο σεβασμό προς τον άλλον. Πολύ περισσότερο, η μορφή των οικογενειών είναι η κλασική πατροπαράδοτη. Η απαξίωση της γυναίκας, ο ρόλος του πατέρα-αφεντικού, η μαγκιά που είναι προνόμιο μόνο των αρσενικών. Δυστυχώς αυτό περνά στη νεότερη γενιά. Λίγοι είναι αυτοί που αντιδρούν.
Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ένα αγόρι είναι παρατηρητής όλων αυτών. Η αντίδρασή του είναι μικρή αλλά καθοριστική. Προσπαθεί να καταλάβει, ξέρει ότι μόνος του δεν μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω. Η συνήθειά του είναι να τραβά φωτογραφίες τους περιστατικούς με το κινητό του. Οι εικόνες αυτές θα επεξεργαστούν στο μυαλό του για να γίνουν μια ιδεολογική στάση, ένας τρόπος ζωής. Γίνεται μάρτυρας μιας παραβατικής συμπεριφοράς μιας φίλης και συμμαθήτριάς του και ενός εξωσχολικού. Θα τραβήξει βίντεο. Αυτό θα είναι η αρχή δυσάρεστων καταστάσεων.
Ο κοινωνικός τους περίγυρος είναι απλός στην περιγραφή του. Οι οικογένειες, ένας αξιωματικός, κάποιοι φίλοι, ένας νεκρός πατέρας αξιωματικός του στρατού, ένας έφεδρος που έχει απολυθεί από το στρατό και οι πατεράδες που έχουν το «αίσθημά» τους. Οι γυναίκες είναι απαξιωμένες. Τα παιδιά, είναι κατανοητό εισπράττουν λάθος πρότυπο. Ένας τηλεοπτικός παραγωγός εκπομπής υποδαυλίζει συμπεριφορές που οδηγούν στον ακραίο ρατσισμό και στη φασιστική λογική.
Είναι προφανές ότι στο «18» βλέπουμε την ιστορία του Παύλου Φύσσα, αλλά με μια διαφορετική αφήγηση. Το τέλος δεν είναι παρόμοιο, όμως η έκρηξη της βίας είναι καταστροφική. Ο Βασίλης Δουβλής φαίνεται ότι έχει μελετήσει καλά τις κοινωνιολογικές, πολιτικές και ψυχολογικές θεωρίες για τη γέννηση του φασισμού. Βάζει σημεία αυτών στο σενάριό του. Δεν καταφεύγει στο προφανές, αν και οι σεναριακές του δομές προδίδουν το τέλος, σε γενικές γραμμές.
ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ
Η αφήγηση της ταινίας είναι απλοϊκή. Ο φακός βλέπει και περιγράφει, όπως το κινητό του νεαρού. Αυτά τα δεδομένα, σε δεύτερο στάδιο, θα διαμορφώσουν μία άποψη. Κάποιοι μπορεί να νοιώσουν ένα κόμπο στο στομάχι. Αυτό είναι φυσικό γιατί η ταινία περιγράφει με ρεαλιστικό τρόπο της αποδιοργάνωση της κοινωνίας. Μιλά για την εποχή μας με τέτοιο τρόπο που η ορμή υπάρχει κάτω από μια, φαινομενικά, ήρεμη κατάσταση.
Μας δείχνει την παράβαση στην κοινωνία που πολύ εύκολα μπορεί να καταλήξει στο έγκλημα. Ακόμα, μας μιλάει για αυτούς τους παράγοντες που υποδαυλίζουν, συντηρούν και θρέφουν αυτές τις συμπεριφορές. Η ταινία «18» είναι επίκαιρη και, πολύ φοβάμαι, θα είναι το ίδιο για αρκετά χρόνια. Ουσιαστικά από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα μέχρι σήμερα ελάχιστα έχουν αλλάξει. Η φωτογραφία είναι αρκετά καλή. Κάποια στοιχεία αν υπήρχαν που θα συνέδεαν το ρεαλιστικό με το φανταστικό θα μιλούσαμε για μια μεγάλη ταινία.
Γιάννης Φραγκούλης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα filmandtheater.gr