"Γεννημένος την 4η Ιουλίου"
Στις 4 Ιουλίου ήταν γιορτή της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ στα 1776, μετά από σκληρούς αγώνες με τους Βρετανούς αποικιακούς. Μετά από 226 χρόνια,διαχρονικά είναι ένα σύμβολο πως επιθύμησαν να απελευθερωθούν από μια ξένη εξάρτηση και έτσι έγινε και επανάσταση που ακολούθησε. Η αποικιοκρατία ήταν ευρύτατα διαδεδομένη και όλα τα μεγάλα έθνη ήταν απλωμένα στις ηπείρους για να απομυζούν πλουτοπαραγωγικούς πόρους και αγαθά.Φυσικά,άλλο δουλεία και άλλο αποικία.Η ελληνική επανάσταση του 1821 ήταν μια εξέγερση κατά της δουλείας.Η είσοδος του Κάστρο,του Τσε και των ανδρών τους στην Αβάνα, ήταν η επιθυμία να εκδιωχθεί ο δικτάτορας Μπατίστα,μια και η Κούβα ήταν υπό αμερικανική εξάρτηση.΄Ιδιες ιστορίες,με μερικές φορές όμοιες εξελίξεις,αλλά διαφορετικές αρχές και κατευθύνσεις.Το γκρέμισμα του δικτάτορα Σομόζα στη Νικαράγουα ήταν μια ακόμα πτώση δικτατορίας σε χώρα υπό αμερικάνικη εξάρτηση.
Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία
Οι δικτατορίες στη Λατινική Αμερική ήταν κάτι το συνηθισμένο,γι΄αυτό γεννήθηκε ο γραφικός όρος Μπανανίες. Θυμίζω την «μαύρη» κωμωδία του Γουντυ ΄Αλλεν «Μπανάνες». Ο κινηματογράφος συντάχτηκε με τέτοια θέματα μια και διαθέτουν μια υψηλή δυναμική ψυχαγωγίας.΄Ετσι ή αλλιώς οι συγκρούσεις ,οι μάχες,οι αντιπαραθέσεις, πέρα από την όποια αξία των φίλμ,αποτελούν υψηλό κίνητρο προς θέαση. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία ,που ήταν ξεκάθαρα ιμπεριαλιστική δύναμη.΄Ολοι αγαπάμε τον «Σπάρτακο» του Κιούμπρικ για τον ευρύτερο συμβολισμό του, που πέραν των άλλων, γυρισμένο σε εποχή που το αμερικάνικο σινεμά ήταν υπό την επιτήρηση των μακαρθικών διώξεων, ήταν και μια πράξη καλλιτεχνικής τόλμης. Ιδιαίτερη περίπτωση το Μεξικό. Στα 1863 ο Ναπολέων Γ΄ της Γαλλίας, φοβούμενος οτι θα χάσει την κυριαρχία του στο Μεξικό, παράκαμψε το περίφημο δόγμα Μονρό ,έλεγξε τις εκλογές και τοποθέτησε στον θρόνο της χώρας τον Αυστριακό Μαξιμιλιανό. Όταν εκείνος έφτασε στη χώρα,κατάλαβε ποιοι ήταν οι σκοποί των Γάλλων.
Συνέβη στο Μεξικό
‘Επρεπε να εδραιώσει την κυριαρχία του,να δημεύσει τη γη, που είχε επιστρέψει στους ιθαγενείς ο Χουαρέζ και να τιμωρήσει τους αντάρτες που ήταν στο πλευρό του τελευταίου. Ο Μαξιμιλιανός προσέφερε στον Χουαρέζ τη θέση του πρωθυπουργού,ο τελευταίος αρνήθηκε και το χάσμα μεταξύ τους έγινε αγεφύρωτο.Στη σύγκρουση που ακολούθησε, με τους Γάλλους να αποχωρούν,όλα τελειώνουν και ο Μαξιμιλιανός τουφεκίζεται.΄Ετσι προέκυψε και η περίφημη ασπρόμαυρη αμερικανική ταινία «Χουαρέζ»(1939) του Γουίλιαμ Ντιτερλέ. Έκτοτε το Μεξικό πληγώθηκε από επαναστάσεις, αντιεπαναστάσεις, αιματοχυσίες, σφαγές, δικτατορίες.Προέκυψαν κορυφαίες ταινίες , «Βίβα Ζαπάτα» του Ηλία Καζάν,χάρις στην πένα του Τζον Στάιμπεκ.Το γουέστερν σπαγγέτι μας έδωσε υπέροχες ταινίες. Ξεχωρίζω τους «Κομπανιέρος» του Σέρτζιο Κορμπούτσι.Είναι λογικό να εκτιμήσω ως το κορυφαίο σχόλιο πάνω στο επαναστατημένο Μεξικό την ταινία του Σαμ Πένκιπα «΄Αγρια συμμορία»
Επίθεση μετά από 200…χρόνια
Επιστρέφοντας στην εξέγερση των Αμερικανών ,σημειώνω τα φιλμ «Ο πατριώτης» (2000) του Ρόλαντ ΄Εμεριχ,που εντυπωσίασε. Ο ίδιος,τέσσερα χρόνια νωρίτερα, είχε μια έξυπνη ιδέα γυρίζοντας την πετυχημένη υπερπαραγωγή «Η ημέρα της ανεξαρτησίας». Την 4η Ιουλίου λοιπόν,κάποιοι εξωγήινοι επιτίθενται στις ΗΠΑ και προσβάλουν τον Λευκό Οίκο, όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑΒ αμύνεται σθεναρά.Η ταινία,καθόλου τυχαία,γυρίστηκε ακριβώς στην επέτειο των 200 ετών από την εξέγερση και είχε και ένα πολλαπλά συμβολικό χαρακτήρα. Αν τη λέξη εξωγήινοι την αντικαταστήσουμε με εισβολείς ,το μήνυμα ήταν σαφές.Με τον «ψυχρό» πόλεμο να έχει λήξει πρό ετών, η προειδοποίηση ήταν ιδίως προς τρομοκρατικές επιδιώξεις. Ωστόσο η κινηματογραφική «αισιοδοξία» δεν βοήθησε μια και πέντε χρόνια αργότερα το τρομερό χτύπημα στους Δίδυμους πύργους ήταν πολύ οδυνηρό.
Οι μεγάλες αμερικανικές αντιφάσεις
Ο Τζέιμς Άιβορι γύρισε το ενδιαφέρον φιλμ εποχής «Ο Τζέφερσον στο Παρίσι». Αντίθετα,ο ΄Ολιβερ Στόουν είναι δηκτικός,ειρωνικός, όταν τιτλοφορεί τη γνωστή οσκαρική δημιουργία του «Γεννημένος την 4η Ιουλίου». Με τον Τομ Κρούζ στο ρόλο του Ρον Κόβιτς παραπληγικού από τον πόλεμο του Βιετνάμ ,το ερώτημα είναι αμείλικτα σαφές.Τί δουλειά είχε η δημοκρατική Αμερική των αξιών και της ελευθερίας στο να εμποδίζει την ανεξαρτησία του Βιετνάμ και να πολεμάει εκεί με τόσες απώλειες. Αναπάντητα ερωτήματα και ιδεολογικές αντιφάσεις σε μια χώρα που γκρέμισε τον βρετανικό ιμπεριαλισμό για να αναδειχτεί σε κυρίαρχη έκφρασή του.Το σινεμά όμως-και το αμερικανικό- παραμένουν σταθερά στο πλευρό των ανταρτών και των επαναστατών. Κι εδώ υπάρχει μια άλλη αντίφαση που δείχνει πως ο κινηματογράφος τα ενοποιεί όλα.Στα 1985 λοιπόν,ο Βρετανός σκηνοθέτης Χιού Χάντσον («Οι δρόμοι της φωτιάς») θα γυρίσει τους «Επαναστάτες» με τον Αλ Πατσίνο, Ντόναλντ Σάντερλαντ,Ναστάζια Κίνσκι,χρονικό της αμερικανικής εξέγερσης.
Αλέξης Δερμεντζόγλου
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com
