Με αφορμή τις ταινίες του Διαγωνιστικού τμήματος του 30ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου της Αθήνας
Ένα νεαρό ζευγάρι αδυνατεί να κρατήσει την αγάπη που τους ένωσε αρχικά. Η καθημερινότητα λειτουργεί ενάντια τους. Ο άντρας τραυματιοφορέας και η γυναίκα γιατρός, τα περιστατικά πολλά, σε διαφορετικές περιοχές της πόλης. Πρέπει να προλάβουν να βοηθήσουν ανθρώπους όπως ορκίστηκαν και όπως νιώθουν εξασκώντας το επάγγελμα τους, επάγγελμα που ξεπερνάει εξ ορισμού αυτή την έννοια. Παραμένει κυρίως ένα λειτούργημα στην υπηρεσία των ανθρώπων. Οι συνθήκες εργασίας – και η μόνιμη απειλή της απόλυσης - όμως δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο, επιβάλλοντας την αλλοτρίωση και την αποξένωση των εργαζομένων από αυτό «σε ένα σύστημα που βάζει τα χρήματα πάνω από τους ανθρώπους». Άλλωστε (και) η δημόσια υγεία έχει ιδιωτικοποιηθεί στην σύγχρονη Ρωσία (και όχι μόνο) και τον καθοριστικό ρόλο τον παίζει το κέρδος και εξοικονόμηση οικονομικών πόρων και κεφαλαίων. Ποιος νοιάζεται για το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει; Μόνο οι εργαζόμενοι που βλέπουν στους ασθενείς τους ίδιους τους τους εαυτούς. Σε αυτή την κατάσταση ο Oleg και η Katya δεν βρίσκουν τον χρόνο να αγαπηθούν, να γνωριστούν μεταξύ τους και η ιστορία τους είναι τόσο επίπονη και τόσο αληθινά καίρια.
Αυτή η ιστορία της «Arrythmia» του Boris Khlebnikov υπογραμμίζει το εξής: όταν ο κινηματογράφος έχει την δύναμη να συνενώσει το κοινωνικό με το ατομικό, όταν ταυτόχρονα δημιουργεί ένα πολιτικό κάδρο όπου θέτει τα άτομα μέσα σε αυτό συνθλιμμένα από το κυρίαρχο σύστημα, όταν στοχοποιεί την πολιτική κατηφόρα που η κεφαλαιοκρατική τάξη πραγμάτων σέρνει όλη την κοινωνία και κυρίως τους εργαζόμενους και όταν αυτό το καταφέρνει δίχως στυλιζαρίσματα και σχηματοποιήσεις αλλά με βαθύ και σκληρό ρεαλισμό, τέτοιο ρεαλισμό που κάνει τον θεατή μέρος μιας πραγματικότητας - που γνωρίζει από πρώτο χέρι συλλογικά και προσωπικά ο ίδιος – τότε ο κινηματογράφος παίζει ένα σοβαρό ρόλο ως έργο τέχνης που πατάει με σταθερά πόδια στο καλλιτεχνικό και κοινωνικό έδαφος και έχει αξία οικουμενική. Αυτό ακριβώς συνεχίζουν να καταφέρνουν οι Ρώσοι σκηνοθέτες του σινεμά. Συνεχίζουν να δημιουργούν υψηλού επιπέδου δράματα και δραματουργίες - γνώστες εξάλλου μιας ολόκληρης Σχολής με Σ κεφαλαίο που χειρίζονται με μαεστρία την σεναριακή, σκηνοθετική, δραματουργική, φυσιογνωμική(!) και υποκριτική πλευρά της τέχνης -. Τα εκφραστικά μέσα τους με βαθιά γνώση και πίστη της δύναμης του σινεμά ολοκληρώνουν πάντα μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση που δεν αφήνει αμέτοχο κανένα θεατή.
Αυτή λοιπόν την ταινία, αποφασίστηκε από την Κριτική επιτροπή της FIPRESCI να βραβευτεί στο 30ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου της Αθήνας. Και όχι φυσικά λόγω συγκριτικής αξιολόγησης – όπως κάθε διαγωνιστικό τμήμα αναγκάζει - άλλα γιατί όντως έχει την δύναμη να σταθεί με αυτοτέλεια. Άλλωστε το πρόγραμμα του φεστιβάλ πατάει δυνατά ως σύνολο αναδεικνύοντας τις διαφορετικές οπτικές κινηματογραφιστών για το κοινό γεωγραφικό, πολιτικό και κοινωνικό έδαφος της Ευρώπης.
Το πρόγραμμα των 9 ταινιών του διαγωνιστικού τμήματος καλύπτει ένα κάποιο φάσμα της κινηματογραφίας της Ευρώπης. Γαλλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ρωσία, Ρουμανία, Ελλάδα, Κύπρος. Ταινίες από διαφορετικές χώρες – θα μπορούσε φυσικά και περισσότερες - που αν και μοιάζουν να έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους – στην βάση ιδιαίτερων ρυθμών ανάπτυξης και κατά συνέπεια βιοτικού επιπέδου των λαών τους – έχουν κοινό τόπο επικοινωνίας. Πλευρές του πολιτικού και οικονομικού συστήματος είναι πράγματι στο στόχαστρο. Όπως και το άτομο μέσα σε αυτό. Φυσικά με διαφορετικές οπτικές στην φόρμα του κινηματογράφου – έχουμε ταινίες στυλιστικά συμβολικές, ρεαλιστικές, αφηγηματικά συμβατικές, σουρεαλιστικές με στοιχεία τρόμου – αλλά πράγματι η φόρμα παράγει πάντοτε ένα περιεχόμενο που εκφράζει μια βάναυση πραγματικότητα για όλους τους λαούς της Ευρώπης. Αυτό ακριβώς είδαμε στο ελληνικό «Lines» που προσεγγίζει την κρίση σε μια σπονδυλωτή αφήγηση ιστοριών σύγχρονων Ελλήνων, στο ιταλικό «Una famiglia» που θέτει προς συζήτηση των ζήτημα της εμπορίας παιδιών, στην Ευρωπαϊκή Ένωση (!) , στο γαλλικό «Corporate» που τονίζει με οδυνηρό και σκληρά νατουραλιστικό τρόπο τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στις σύγχρονες επιχειρήσεις όπως και την ιεραρχία που διαλύει την αλληλεγγύη και υπογραμμίζει την λογική «πατώ επί πτωμάτων». Οι σκηνοθέτες αν και συνήθως ακολουθούν από πίσω τις κοινωνικές εξελίξεις, προφανώς όμως δεν αποφεύγουν να εκφράσουν τα σημεία των καιρών. Και έτσι το Πανόραμα δίνει την δυνατότητα να μας γνωρίσει με την τάση των συλλογικών σκέψεων του σήμερα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Το σινεμά μιλάει για πολιτική – φυσικά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι στο παρελθόν. Προσπαθεί να βάλει στο στόχαστρο το ζήτημα της ανεργίας, της αποξένωσης, της διάλυσης των εναπομεινάντων αξιών – ποιων αξιών εξάλλου; - του σύγχρονου τρόπου ζωής και εργασίας, αλλά δεν νοεί ακόμη να γίνει συγκρουσιακό. Δυσκολεύεται να αντιδράσει στο κυρίαρχο σύστημα – κοινωνικά και αισθητικά μιλώντας -. Αλλά αυτό το αξιολογούμε με αφορμή την ιστορική εμπειρία του μέσου και τα παραδείγματα που έχουμε από το παρελθόν. Ωστόσο, μιας και είναι τεράστια συζήτηση αυτή, το κινηματογραφικό μέσο δείχνει ακόμη ακούραστο να προσπαθεί να βρει μια αυθεντικότητα αν και δίχως να καταφέρνει να σπρώχνει προς τα εμπρός τις όποιες αισθητικές σταθερές που ήδη γνωρίζουμε. Προσμένει ταυτόχρονα την επικοινωνία με το κοινό που μοιάζει να το προσλαμβάνει και να το αποδέχεται και να είναι έτοιμο να το συζητήσει. Που δείχνει ενδιαφέρον να προσεγγίσει την πολυπλοκότητα, το πολυεπίπεδο των κινηματογραφικών ιστοριών όπως και τη διαχείριση τους. Αυτό που εν τέλει μετράει σε ένα έργο τέχνης. Αυτό που πράγματι μας μαθαίνει με σαφή τρόπο η βραβευμένη ταινία.
*Aνταπόκριση του μέλους μας, Χρήστου Σκυλλάκου από το 30ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου,
όπου εκπροσώπησε την ΠΕΚΚ ως μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου FIPRESCI.