ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 1943 - Στράτος Κερσανίδης
Για μια ακόμη φορά έγινε ο κακός χαμός, αυτή τη φορά με αφορμή την ταινία του Νικόλα Δημητρόπουλου «Καλάβρυτα 1943» (Echoes of the past), η οποία αφηγείται την σφαγή των Καλαβρύτων, στις 13 Δεκεμβρίου 1943, όταν οι ναζί εκτέλεσαν συνολικά 677 αμάχους ενώ έκαψαν πάνω από 1.000 σπίτια.
Τι ήταν όμως εκείνο το οποίο ενόχλησε πριν ακόμη προβληθεί η ταινία και με αφορμή ένα ολιγόλεπτο τρέιλερ; Τι ήταν εκείνο το οποίο πυροδότησε τέτοιες αντιδράσεις ώστε να κατηγορηθούν οι συντελεστές της ταινίας πως αναπαράγουν το μύθο του «καλού ναζί» ή πως συμπλέουν με το ρεύμα των αναθεωρητών της ιστορίας;

Είναι μια σκηνή διάρκειας μικρότερης του ενός λεπτού η οποία δείχνει έναν γερμανό στρατιώτη να σπάει την αλυσίδα της κλειδαριάς και να απελευθερώνει τις γυναίκες και τα παιδιά που οι ναζί είχαν κλειδώσει στο σχολείο του χωριού προσπαθώντας να τις κάψουν ζωντανές. Η εν λόγω εκδοχή, αν και υπάρχει ως τέτοια στη συλλογική μνήμη αρκετών κατοίκων της περιοχής, έρχεται σε αντίθεση με την επίσημη εκδοχή σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες κατάφεραν μόνες τους να σπάσουν την πόρτα και να απελευθερωθούν. Δηλαδή δεν υπήρξε κανένας καλός στρατιώτης ο οποίος τις βοήθησε.
Προσωπικά θεωρώ πως πρόκειται για υπερβολικές αντιδράσεις αφού δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ αλλά για ταινία μυθοπλασίας. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στους τίτλους, είναι “εμπνευσμένη από”, και όχι “βασισμένη σε”, αληθινά γεγονότα. Επίσης δεν υπάρχει «καλός ναζί» αλλά ένας καλός στρατιώτης, που φαντάζομαι πως θα υπήρχαν πολλοί τέτοιοι γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι αναγκάστηκαν να πάνε στον πόλεμο. Αν δεχτούμε πως όλοι οι Γερμανοί ήταν ναζί τότε θα πρέπει να δεχτούμε πως και όλοι οι στρατιώτες του εθνικού στρατού στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο ήταν φασίστες. Κάτι που δεν ισχύει.
Κι ακόμη όχι μόνον δεν υπάρχει καμία διάθεση αναθεώρησης της ιστορίας αλλά αντίθετα, η ταινία είναι ξεκάθαρα αντιναζιστική και καταγγελτική απέναντι στα εγκλήματα των γερμανών κατακτητών. Κι αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από το σενάριο. Η ελληνική κυβέρνηση διεκδικεί πολεμικές αποζημιώσεις από τη Γερμανία –να την η μυθοπλασία- και η δικηγόρος Καρολάιν Μάρτιν, εκπροσωπεί τη γερμανική κυβέρνηση στη δικαστική διαμάχη. Στο πλαίσιο της έρευνα που διεξάγει θα ταξιδέψει στην Ελλάδα για να συναντηθεί με τον τελευταίο επιζώντα της σφαγής, τον Νικόλα Ανδρέου, τον οποίο ερμηνεύει ιδανικά ο Μαξ Φον Σίντοφ, στον τελευταίο ρόλο της καριέρας του. Και που καταλήγει η Καρολάιν; Στο συμπέρασμα πως η ελληνική πλευρά έχει δίκιο. Προσπάθησε κι εκείνη να στηριχτεί στην ιστορία του «καλού ναζί» -να πως δικαιολογείται πάλι η μυθοπλασία- αλλά δεν της βγαίνει, καθώς όλα ανατρέπονται μετά τη συνάντησή της με τον Ανδρέου. Φαίνεται ξεκάθαρα λοιπόν, πως οι προθέσεις σεναριογράφων και σκηνοθέτη είναι ακριβώς σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη για την οποία τους κατηγορούν. Η ταινία «Καλάβρυτα 1943» είναι μια ξεκάθαρα αντιφασιστική, αντιπολεμική, ανθρωπιστική ταινία και ως τέτοια πρέπει να τη δούμε, χωρίς να κολλάμε σε άνευ σημασίας λεπτομέρειες. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι ο ιδεολογικός προσανατολισμός της. Αυτός είναι ξεκάθαρος. Το ζήτημα είναι πως η άρτια αυτή παραγωγή είναι σκηνοθετικά άνιση.
Ο Νικόλας Δημητρόπουλος στήνει εντυπωσιακές σκηνές, ιδίως εκείνες της κατεστραμμένης κωμόπολης όπως την αντικρίζουν οι γυναίκες που βγαίνουν από το σχολειό. Υπάρχει ακόμη η αριστουργηματική σκηνή της εκτέλεσης, όταν πέφτουν οι πυροβολισμοί και ακούγεται το σπαρακτικό μοιρολόγι που ερμηνεύουν με μοναδικό τρόπο οι αδελφές Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή. Η κάμερα μένει σταθερή στο πρόσωπο ενός άνδρα που ψυχορραγεί ενώ από πίσω φαίνονται τα πόδια του στρατιώτη ο οποίος ρίχνει τις χαριστικές βολές και πλησιάζει.
Ως εδώ καλά, αλλά δυστυχώς η ταινία θαρρείς πως αποφεύγει να φορτιστεί συγκινησιακά, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στο τεχνικό μέρος παρά στην εξωτερίκευση του συναισθήματος. Μοιάζει άψυχη και άνευρη. Ιδίως στο μέρος εκείνο το οποίο αφορά τις συναντήσεις της Καρολάιν με τον Ανδρέου στη σύγχρονη εποχή. Παρόλα αυτά πρόκειται για μια συνεπή και αξιοπρεπή δουλειά η οποία θα μπορούσε αλλά δεν τα κατάφερε, να απογειωθεί. Σίγουρα όμως είναι μια ταινία η οποία διαθέτει πολύ καλές εμπορικές προδιαγραφές.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com