Άνοιξη της Πράγας

Μίλος Φόρμαν

Πριν ακριβώς από 57 χρόνια, σαν σήμερα στις 5 Ιανουαρίου του 1968, στην Τσεχοσλοβακία  ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ διαδέχεται τον Άντονιν Νοβάτιν στην προεδρία του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας του. Θα λάβει σημαντικά μεταρρυθμιστικά  μέτρα αλλά αυτά θα κρατήσουν μόνον επτά  μήνες. Την νύχτα λοιπόν της 20^ης προς την 21^η  Αυγούστου του 1968 έγινε η «Επιχείρηση Δούναβις», όταν τέσσερα κράτη του συμφώνου της Βαρσοβίας- Σοβιετική Ένωση, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Πολωνία- έκαναν  εισβολή στη χώρα. Σκοτώθηκαν 108 άμαχοι και τραυματίστηκαν 500 και έγινε αναστολή των μεταρρυθμίσεων. Οι νέοι δεν υπάκουσαν και από τότε ως το 1989 άρχισε ένα άτυπο αντάρτικο. Ο Ντούμπτσεκ εμφανίστηκε στη Πράγα  και την νύχτα της 21^ης Νοεμβρίου 1989 (μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου) και μίλησε για βελούδινη επανάσταση. ΄Εμεινε ενεργός στην πολιτική, στα ανώτατα αξιώματα, έως τον θάνατό του στα 71 του χρόνια.

 Μετά την εισβολή αναγκάστηκαν να φύγουν από την Τσεχοσλοβακία διακεκριμένοι σκηνοθέτες όπως οι Μίλος Φόρμαν, Ιβάν Πασέρ  και άλλοι. Ο πρώτος αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην Αμερική με δημοφιλείς ταινίες και μόλις οχτώ χρόνια μετά την φυγή από την πατρίδα σάρωσε στα ΄Οσκαρ με την «Φωλιά του κούκου». Στην Τσεχοσλοβακία και σ΄όλο τον κόσμο επικράτησε ο γνωστός όρος «Ανοιξη της Πράγας», αναφερόμενος στην πολιτική στις τέχνες και φυσικά στην ύπαρξη των σκηνοθετών κινηματογράφου, που με τις ταινίες τους άσκησαν εντονότατη κριτική στις στρεβλώσεις του υπαρκτού  σοσιαλισμού. Φόρμαν, Πασέρ, Κάρελ Κατσίνα, Γίρι Μέντελ και άλλοι, έδωσαν μια σειρά από ευαίσθητα φιλμ («Παγιδευμένοι κορυδαλλοί», «Φωτιά, πυροσβέστες», «Οι έρωτες μιας ξανθιάς») επηρεασμένες και από τα direct cinema του Γκοντάρ. Όσο για τον δικό μας Κώστα Γαβρά, διασκευάζοντας ένα πολύκροτο βιβλίο γύρισε  την «Ομολογία» με Υβ Μοντάν, Σιμόν Σινιορέ. Εκεί εξιστορούνται όλες οι πολιτικές διεργασίες βάσει των οποίων οι μεταρρυθμιστές μπορούσαν να θεωρηθούν και ρεφορμιστές και προδότες. Ταραγμένοι καιροί μιας άλλης εποχής που μας άφησε ως μόνιμη αναφορά τον όρο, πολιτικό και αισθητικό «΄Ανοιξη της Πράγας».

Αλέξης Δερμεντζόγλου
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com