Κρήτη, 1889. Με φόντο τις απόπειρες απελευθέρωσης του νησιού από τους Τούρκους, ο ανυπότακτος Καπετάν Μιχάλης κυριεύεται από το πάθος του για την Εμινέ, σύντροφο του αδελφοποιητού του, Νουρήμπεη. Μοιραία, η σύγκρουση θα προκαλέσει μια σειρά μονομαχιών ανδρικής τιμής και, σταδιακά, θα οδηγήσει σε μια νέα μεγάλη εξέγερση.
Υπάρχουν φορές που εύχομαι να μην έκανα αυτή τη δουλειά. Να μην έπρεπε (ή να μην ήθελα) να παρακολουθήσω μια ταινία και, κατόπιν, να γράψω γι’ αυτήν. Πράγματα αδύνατα, δηλαδή. Ειλικρινά, υπό άλλες συνθήκες, δεν θα έβλεπα μια φιλμική μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη, διότι (σχεδόν προκαταβολικά) θα επρόκειτο για μια τραγική αποτυχία. Η ελληνική παραγωγή δεν μπορεί να υποστηρίξει τέτοια έργα περιόδου. Η πρόσφατη «Φόνισσα», παρά τις κάποιες ενστάσεις μου, επέζησε λόγω βαρύτητας σε καλλιτεχνικό επίπεδο και ευκολίας διαχείρισης του μυθιστορηματικού υλικού που δεν απαιτούσε κάτι το πελώριο σε μέγεθος στησίματος. Ο «Καπετάν Μιχάλης», όμως, τοποθετείται ακριβώς στο απέναντι άκρο. Και με την… πικρή ανάμνηση του «Λούγκερ» (2021) του Κώστα Χαραλάμπους, η «αύρα» τούτου του φιλμ φώναζε «προσοχή, κίνδυνος» από μακριά!
Χωρίς να τολμήσω να κρίνω τι είδα σε σχέση με το βιβλίο, στην πρώτη σεκάνς της συνάντησης του Καπετάν Μιχάλη με την Εμινέ, η εντύπωση που δίνεται στον θεατή είναι πως υπάρχει παρελθόν στη σχέση τους, με έναν τρόπο που σε κάνει να πιστεύεις ότι έχεις χάσει τα πρώτα δυο-τρία επεισόδια κάποιας τηλεοπτικής σειράς! Η αναφορά σε «τηλεοπτική σειρά», δε, αδικεί κάμποσες από τις φετινές παραγωγές της μικρής οθόνης, καθώς η πλειοψηφία του φιλμ διαδραματίζεται σε εσωτερικούς χώρους όπου η πλανοθεσία είναι τύπου «αφήσαμε μια κάμερα να γράφει κι ότι προκύψει», σε συνδυασμό με ερμηνείες που κάλλιστα μπορούν να συγκριθούν με ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις μαθητών σχολείων. Στα σοβαρά, το αποτέλεσμα της απεικόνισης της τουρκοκρατούμενης Κρήτης κάνει τα flashback της «Ρόζας της Σμύρνης» (2016) να μοιάζουν με οσκαρικό classic του Ντέιβιντ Λιν!
Μέχρι να φτάσουμε στην «περίφημη» εξέγερση, η πλοκή της ταινίας περιορίζεται σε στερεοτυπικές βεντέτες, τσαμπουκάδες και καλέσματα σε μονομαχίες, όπου όλο και κάποιος σκοτώνεται, φυσικά (εκτός από μία περίπτωση «ατίμωσης»… ανδρισμού!), κι αυτό προκαλεί ένα domino εξελίξεων και… επανάληψης του ίδιου μοτίβου. Εννοείται πως οι σχετικές σεκάνς απέχουν έτη φωτός από το σκεπτικό μιας «χορογραφίας» ή μιας στοιχειώδους σωματικής κινησιολογίας, που ούτε καν η κάμερα ή το μοντάζ δεν συντονίζουν. Εν ολίγοις, η πλοκή πατάει στα χνάρια «couleur locale» σαπουνόπερας, με υποπλοκές που αγγίζουν μέχρι και την αιμομιξία, χαρίζοντας… άφθονο γέλιο στο οποίο συνεισφέρουν παίξιμο και ατάκες.
Η κορύφωση του «Καπετάν Μιχάλη» σε κάνει να σαστίζεις, αν όχι (και) να ντρέπεσαι για το οπτικό (τουλάχιστον) θέαμα. Μπουλούκια ελάχιστων κομπάρσων (ο τουρκικός στρατός αποτελείται από… παιδιά!) πάνε πέρα δώθε χωρίς νόημα, τουφεκίζοντας… στο γάμο του Καραγκιόζη, με την ενίσχυση ψηφιακών «εφέ» αμίμητης προχειρότητας. Ψηφιακοί καπνοί βγαίνουν από κάννες όπλων δίχως ίχνος ρεαλισμού και ψηφιακό αίμα πιτσιλάει σε ανεξήγητες ποσότητες (ακόμη και σε περιπτώσεις όπου δεν έχεις προλάβει να δεις αν υπήρξε χτύπημα!). Αντί «highlight», μια φωτιά μοναστηριού κι ένα καράβι με εντελώς λάθος προοπτική σε λιμάνι, βάζουν το λιθαράκι τους στο… έπος γλεντιού!
Θα μπορούσα να παραθέτω αμέτρητες λεπτομέρειες λαθών, κακοτοπιών ή διαλόγων που προκάλεσαν ουκ ολίγα γέλια στην δημοσιογραφική προβολή του φιλμ, όμως, το πιο σκληρό που αντιμετώπισα παρακολουθώντας τον «Καπετάν Μιχάλη» ήταν η διάρκειά του (152 λεπτά!). Ούτε τα βασανιστήρια από Τούρκους εκείνης της εποχής δεν πρέπει να ήταν τόσο επίπονα!
ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;
Εάν έχετε δει «Καζαντζάκη», «Ρόζα της Σμύρνης», «Ουζερί Τσιτσάνης», «Λούγκερ» και «Άνθρωπο του Θεού» (to name but a few) κι έχετε… γελάσει με την ψυχή σας, δοκιμάστε κι αυτό. Εάν είστε από την Κρήτη, παραδοθείτε στους Τούρκους, είναι πιο safe! Εάν σας έχουν γαλουχήσει «καλλιτεχνικά» οι ελληνικές τηλεοπτικές σειρές της πρόσφατης παραγωγής, υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος να σας ικανοποιήσει.
Ηλίας Φραγκούλης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα freecinema.gr